Anal fistül, bağırsağın son kısmı ile makat (anüs) çevresindeki deri arasında gelişen küçük bir tüneldir. Genellikle anüs yakınındaki bir enfeksiyondan kaynaklanır ve bu enfeksiyon, yakındaki dokuda irin (apse) birikmesine yol açar. İrin boşaldığında geride küçük bir kanal kalabilir. Anal fistüller, rahatsızlık ve cilt tahrişi gibi hoş olmayan belirtilere neden olur ve genellikle kendi kendine iyileşmez. Çoğu durumda cerrahi müdahale önerilir.

Anal Fistül Belirtileri

Anal fistül belirtileri şunlardır:

• Anüs çevresinde cilt tahrişi
• Sürekli zonklayan bir ağrı; otururken, hareket ederken, dışkılarken veya öksürürken kötüleşebilir
• Anüs yakınından kötü kokulu akıntı
• Dışkılama sırasında irin veya kan geçirme
• Anüs çevresinde şişlik ve kızarıklık; ayrıca apse varsa yüksek ateş
• Bazı durumlarda bağırsak hareketlerini kontrol etmekte zorluk (bağırsak inkontinansı)

Fistülün ucu, anüs yakınındaki deride bir delik olarak görülebilir, ancak bunu kendiniz görmek zor olabilir.

Ne Zaman Tıbbi Yardım Almalısınız?

Anal fistül belirtileriniz kalıcıysa bir doktora başvurun. Doktorunuz belirtilerinizi soracak ve bağırsak rahatsızlığınız olup olmadığını öğrenecektir. Anüsünüzü inceleyebilir ve nazikçe bir parmak muayenesi (rektal muayene) yaparak fistül belirtilerini kontrol edebilir.

Eğer doktor fistül şüphesi duyarsa, teşhisi doğrulamak ve en uygun tedaviyi belirlemek için kolorektal cerrah adlı bir uzmana yönlendirebilir.

Yapılabilecek testler şunlardır:

• Daha detaylı fiziksel ve rektal muayene
• Proktoskopi; ucunda ışık olan özel bir teleskopla anüsün içine bakma
• Ultrason, MRI taraması veya BT taraması

Doktor, makat (anüs) açılışı çevresindeki deriyi fistül belirtileri için inceleyecektir. Rektal muayene için izin isteyebilir; bu, eldivenli bir parmağın makata nazikçe sokulmasını içerir.

Eğer anal fistül şüphesi varsa, ek testler için uzmana yönlendirilebilirsiniz.

Testler şunlar olabilir:

• Makat içine ışıklı ince bir tüp sokarak bakma; bu prosedüre proktoskopi denir
• Ultrason, BT taraması veya MRI taraması gibi görüntüleme yöntemleri

Anal Fistül Nedenleri

Çoğu anal fistül, anal apse sonrası gelişir. Apse iyileşmezse ve irin tamamen boşalmazsa fistül oluşabilir.

Daha az yaygın nedenler şunlardır:

• Crohn hastalığı; sindirim sisteminin iltihaplandığı uzun süreli bir durum
• Divertikülit; kalın bağırsağın yanından çıkan küçük keselerin enfeksiyonu
• Hidradentis suppurativa; apse ve yara izlerine neden olan uzun süreli bir cilt rahatsızlığı
• Tüberküloz (TB) veya HIV enfeksiyonu
• Anüs yakınındaki cerrahi komplikasyon

Anal Fistül Tedavisi

Anal fistüller genellikle kendi kendine iyileşmediği için cerrahi müdahale gerektirir. Farklı prosedürler vardır ve en iyisi, fistülün konumuna ve tek bir kanal mı yoksa dallara mı ayrıldığına göre belirlenir.

Bazen en iyi tedaviyi belirlemek için genel anestezi altında (uyurken) ilk bir inceleme yapılabilir.

Cerrah, mevcut seçenekleri açıklayacak ve sizin için en uygun olanı önerecektir.

Anal fistül cerrahisi genellikle genel anestezi altında yapılır. Çoğu durumda hastanede gece kalmak gerekmez.

Cerrahinin amacı, fistülü iyileştirmek ve anüsü açıp kapatan kas halkası olan sfinkter kaslarını hasarlamamaktır. Sfinkter kaslarının hasarı, bağırsak kontrol kaybına (bağırsak inkontinansı) yol açabilir.

Ana cerrahi seçenekler şunlardır.

Fistülotomi

Anal fistüller için en yaygın cerrahi, fistülotomidir. Bu, fistülün tüm uzunluğu boyunca kesilerek açılması ve düz bir yara izi olarak iyileşmesini içerir.

Fistülotomi, birçok anal fistül için en etkili tedavidir. Ancak genellikle sfinkter kaslarının büyük kısmından geçmeyen fistüller için uygundur, çünkü bu durumlarda inkontinans riski en düşüktür.

Eğer cerrah işlem sırasında anal sfinkter kasının küçük bir kısmını kesmek zorunda kalırsa, inkontinans riskini azaltmak için her türlü çabayı gösterecektir.

İnkontinans riskinin çok yüksek olduğu durumlarda başka bir prosedür önerilebilir.

Seton Teknikleri

Eğer fistül anal sfinkter kasının önemli bir kısmından geçiyorsa, cerrah başlangıçta seton yerleştirmeyi önerebilir.

Seton, fistülde birkaç hafta bırakılan cerrahi bir ipliktir.

Bu, fistülün açık kalmasını sağlar, drenajına ve iyileşmesine yardımcı olurken sfinkter kaslarını kesme ihtiyacını önler.

Gevşek setonlar fistüllerin drenajına izin verir ancak iyileştirmez. Fistülü iyileştirmek için daha sıkı setonlar kullanılabilir; bunlar fistülü yavaşça keser.

Bu, cerrahın sizinle tartışacağı birkaç prosedür gerektirebilir.

Veya fistülü her seferinde küçük bir bölümünü dikkatle açan birkaç fistülotomi prosedürü veya farklı bir tedavi önerilebilir.

İlerletme Flebi Prosedürü

Eğer fistül anal sfinkter kaslarından geçiyorsa ve fistülotomi inkontinans riskini artırıyorsa, ilerletme flebi prosedürü düşünülebilir.

Bu, fistülün kesilmesi veya kazınmasını ve bağırsak girişindeki deliğin, rektumun (bağırsağın son kısmı) içinden alınan bir doku flebiyle kapatılmasını içerir.

Bu, fistülotomiye göre daha düşük başarı oranına sahiptir ancak anal sfinkter kaslarını kesme ihtiyacını önler.

LIFT Prosedürü

Sfinkter arası fistül traktusunun ligasyonu (LIFT) prosedürü, fistülotominin riskli olduğu anal sfinkter kaslarından geçen fistüller için bir tedavidir.

Tedavi sırasında fistül üzerindeki deride bir kesik yapılır ve sfinkter kasları ayrılır. Fistül her iki ucundan mühürlenir ve düz yatacak şekilde açılır.

Bu prosedür şimdiye kadar umut verici sonuçlar vermiştir ancak birkaç yıldır uygulandığı için kısa ve uzun vadeli etkinliği konusunda daha fazla araştırma gereklidir.

Endoskopik Ablasyon

Endoskopik ablasyon, fistüle ucunda küçük bir kamera olan uzun ince bir tüp (endoskop) sokulmasını içerir.

Endoskop üzerinden bir elektrot geçirilir ve fistülü mühürlemek için kullanılır.

Endoskopik ablasyon iyi çalışır ve güvenliği konusunda ciddi endişeler yoktur.

Lazer Cerrahisi

Radyal yayılan lazer fiber tedavisi, fistülü mühürlemek için küçük bir lazer ışını kullanmayı içerir.

Etkililiği konusunda belirsizlikler vardır ancak büyük güvenlik endişeleri yoktur.

Fibrin Yapıştırıcısı

Fibrin yapıştırıcısı tedavisi, şu anda anal fistüller için tek cerrahi olmayan seçenektir.

Genel anestezi altında cerrah fistüle yapıştırıcı enjekte eder. Yapıştırıcı fistülü mühürler ve iyileşmesini teşvik eder.

Basit fistüller için fistülotomiye göre genellikle daha az etkilidir ve sonuçlar uzun süreli olmayabilir. Ancak anal sfinkter kaslarından geçen fistüller için faydalı olabilir çünkü kesme gerektirmez.

Biyoprotez Tıkacı

Başka bir seçenek, biyoprotez tıkacı yerleştirmektir.

Bu, fistülün iç açılışını tıkamak için hayvan dokusundan yapılan koni şeklinde bir tıkaçtır.

Bu prosedür anal fistülü tıkamada iyi çalışır ve güvenliği konusunda ciddi endişeler yoktur.

Anal Fistül Cerrahisinin Riskleri

Her türlü tedavi gibi, anal fistül tedavisi de bazı riskler taşır.

Ana riskler şunlardır:

• Enfeksiyon; antibiyotik tedavisi gerektirebilir ve şiddetli durumlarda hastanede tedavi edilebilir
• Fistülün tekrarı; cerrahiye rağmen fistül bazen tekrarlayabilir
• Bağırsak inkontinansı; çoğu anal fistül tedavisinde potansiyel bir risktir, ancak şiddetli inkontinans nadir görülür ve bunu önlemek için her çaba gösterilir

Risk seviyesi, fistülün konumuna ve uygulanan prosedüre göre değişir.

Önerilen prosedürün potansiyel riskleri hakkında cerrahla konuşun.

^{Kaynak: Anal fistula – NHS}