Geceleri yatağınıza girdiğinizde ayaklarınızın alev alev yandığını mı hissediyorsunuz? Gün içinde rahatsız edici bir sıcaklık ve ağrı mı yaşıyorsunuz? Yalnız değilsiniz. Milyonlarca insanı etkileyen ayak yanması hissi, altta yatan birçok farklı sağlık sorununun habercisi olabilir.

Grierson-Gopalan sendromu olarak da bilinen bu durumun birçok potansiyel nedeni vardır. Tedavi, altta yatan nedenlere veya koşullara bağlıdır. Yanma hissi geceleri daha yoğun hale gelebilirken, gün içinde bir miktar rahatlama görülebilir. Belirtiler hafiften şiddetliye kadar değişebilir ve ağrı sadece ayak tabanlarında değil, ayakların üst kısmında, bileklerde ve hatta alt bacaklarda da hissedilebilir.

En yaygın belirtiler şunlardır:

• Genellikle geceleri kötüleşen ısı veya yanma hissi.
• Ayaklarda veya bacaklarda uyuşma.
• Keskin veya bıçak saplanır gibi ağrı.
• Ayaklarda ağırlık hissi.
• Ayaklarda hafif bir sızı.
• Ciltte kızarıklık veya aşırı sıcaklık.
• Karıncalanma, iğnelenme veya “iğne batması” hissi (parestezi).

Ayak Yanmasının Olası Nedenleri

Ayak yanması belirtileri, birçok farklı durum veya hastalıktan kaynaklanabilir. İşte en yaygın nedenler:

1. Sinir Hasarı veya Sıkışması

Ayaklardaki yanma hissinin en temel nedenlerinden biri sinirlerle ilgilidir. Çeşitli hastalıklar, sırt yaralanmaları, geçirilmiş ameliyatlar veya toksinlere maruz kalma gibi durumlar sinir hasarına yol açabilir.

• Periferik nöropati: Omuriliği uzuvlara bağlayan çevresel duyu sinirlerinin hasar görmesiyle oluşur. Uzun süredir diyabeti olan ve kan şekeri düzensiz seyreden kişilerde diyabete bağlı periferik nöropati gelişme riski yüksektir. Diğer nedenler arasında B vitamini eksikliği, kemoterapi, alkolizm, enfeksiyonlar ve böbrek yetmezliği bulunur.
• Tarsal tünel sendromu: Ayak bileğinin iç kısmındaki tibial sinirin sıkışması, ayaklarda yanma ve karıncalanmaya neden olabilir.
• Morton nöroması: Ayak parmaklarının tabanındaki kemikler arasında sinir dokusunun kalınlaşmasıyla ortaya çıkar. Genellikle çok dar ayakkabı giymek bu duruma yol açar.
• Kompleks bölgesel ağrı sendromu: Nadir görülen ancak oldukça ağrılı olan bu sinir bozukluğu, genellikle bir yaralanma veya ameliyat sonrası gelişir.
• Charcot-Marie-Tooth hastalığı: Bacak ve ayaklardaki sinirlere zarar veren kalıtsal bir nörolojik bozukluktur.

2. Endokrin veya Metabolik Bozukluklar

• Diyabet: Tip 1 ve Tip 2 diyabet, kan şekeri seviyelerinin uzun süre yüksek kalması durumunda ayak ve bacaklardaki sinirlerde hasara yol açabilir. Bu, en yaygın nedenlerden biridir.
• Hipotiroidizm: Tiroid bezinin az çalışması, ayaklarda yanma hissine ek olarak kilo alımı, cilt kuruluğu ve yorgunluk gibi belirtilere de yol açabilir.

3. Enfeksiyonlar

• Atlet ayağı (Tinea pedis): Bu mantar enfeksiyonu, nemli ve sıcak ortamlarda gelişir. Ayak parmakları arasında ve tabanlarda kaşıntı, batma ve yanma hissine neden olabilir.

4. Diğer Nedenler

• Eritromelalji: Ayak parmaklarında ve tabanlarında yoğun yanma ağrısı, cilt sıcaklığında artış ve kızarıklığa neden olan nadir bir durumdur.
• Yanlış Ayakkabı Seçimi: Çok sıkı, dar veya yetersiz destek sağlayan ayakkabılar hassas ayakları tahriş edebilir ve sinirlere baskı yapabilir.
• Alerjiler ve Kontakt Dermatit: Ayakkabı veya çorap yapımında kullanılan malzemeler ya da deriyi tabaklamak için kullanılan kimyasallar cildi tahriş edebilir.
• Diğer nadir durumlar arasında Gitelman sendromu, multipl skleroz ve bazı psikolojik bozukluklar sayılabilir.

Ayak Yanması Nasıl Teşhis Edilir?

Ayak yanmasının yoğunluğunu objektif olarak ölçen bir test bulunmadığından, doktorunuz belirtilerin altında yatan nedeni belirlemeye odaklanacaktır.

• Fiziksel Muayene: Doktorunuz tıbbi geçmişinizi, belirtilerinizi ve kullandığınız ilaçları soracaktır. Reflekslerinizi test edecek ve ayaklarınızı enfeksiyon, yaralanma veya diğer sorunlar açısından dikkatlice inceleyecektir.
• Kan Testleri: Kan şekeri seviyenizi ölçmek, beslenme eksikliklerini veya hormonal bozuklukları taramak için testler istenebilir. Genellikle tam kan sayımı yapılır ve B vitamini seviyeleri gibi değerler kontrol edilir.
• Sinir Fonksiyon Testleri: Sinir hasarından şüpheleniliyorsa, elektrodiyagnostik testler istenebilir:
  • Elektromiyografi (EMG): Bu test, ağrı, uyuşma veya karıncalanmanın nedenini belirlemeye yardımcı olur. Kasınıza ince bir iğne elektrot yerleştirilerek kasın kasılma ve gevşeme sırasındaki elektriksel aktivitesi kaydedilir.
  • Sinir İletim Hızı Testi: Bu test, elektriksel uyarıların bir sinir boyunca ne kadar hızlı hareket ettiğini ölçer. Cildinize sinir yolu boyunca düz elektrotlar yerleştirilir ve düşük yoğunluklu bir akım uygulanır.

Ayak Yanmasına Ne İyi Gelir?

Tedavi, altta yatan nedene odaklanır. Ancak belirtileri hafifletmek için evde ve tıbbi olarak uygulanabilecek birçok yöntem bulunmaktadır.

Kişisel Bakım ve Evde Tedaviler

• Ayaklarınızı serin suda bekletin: Ayaklarınızı en az 15 dakika serin suda tutmak geçici bir rahatlama sağlayabilir. Çok soğuk su önerilmez.
• Ayaklarınızı ısıdan koruyun: Sıcak su torbaları veya ısıtıcı pedlerden uzak durun.
• Bacaklarınızı ve ayaklarınızı yükseltin: Dinlenirken ayaklarınızı kalp seviyesinden yukarıda tutmak kan dolaşımına yardımcı olabilir.
• Reçetesiz ağrı kesiciler kullanın: İbuprofen veya naproksen gibi nonsteroidal anti-inflamatuar ilaçlar ağrıyı geçici olarak hafifletebilir.
• Topikal kremler uygulayın: Kapsaisin içeren reçetesiz kremler ağrıyı hafifletebilir. Atlet ayağı için ise antifungal kremler, spreyler veya tozlar kullanabilirsiniz.

Tıbbi Tedaviler ve Önleme

• Reçeteli İlaçlar: Diyabet için insülin; vitamin eksiklikleri için besin takviyeleri; sinir ağrısı için antidepresanlar veya nöbet önleyici ilaçlar; mantar enfeksiyonları için ise oral antifungal ilaçlar reçete edilebilir.
• Diğer Tedavi Seçenekleri: Fizik tedavi, egzersiz, diyet değişiklikleri, ortopedik ayakkabı tabanlıkları ve nadir durumlarda cerrahi müdahale gerekebilir.

Ayak Yanması Önlenebilir mi?

Tamamen önlemek mümkün olmasa da aşağıdaki adımlar riski azaltmaya yardımcı olabilir:

• Düzenli doktor kontrolü: Özellikle diyabet gibi kronik bir hastalığınız varsa, bir podolog (ayak sağlığı uzmanı) tarafından düzenli olarak muayene edilin.
• Doğru ayakkabı seçimi: Ayağınıza tam oturan, geniş parmak kutusuna sahip, alçak topuklu ve iyi havalandırma sağlayan ayakkabılar giyin.
• Hijyen: Atlet ayağını önlemek için temiz ve kuru çoraplar giyin. Ayaklarınızı her gün enfeksiyon veya yara belirtileri açısından kontrol edin.
• Kan şekeri kontrolü: Diyabetiniz varsa, kan şekerinizi yönetmek nöropatiyi önlemenin veya tedavi etmenin en etkili yoludur.

Ne Zaman Doktora Başvurmalı? 🩺

Ayaklarınızdaki yanma veya karıncalanma hissi geçmiyorsa, giderek kötüleşiyorsa veya evde uyguladığınız tedaviler işe yaramıyorsa mutlaka bir podolog veya nörolog ile görüşmelisiniz.

Ayak yanması; diyabet, periferik sinir hasarı veya ciddi beslenme bozuklukları gibi daha önemli bir tıbbi durumun uyarı işareti olabilir. Özellikle teşhis edilmemiş veya tedavi edilmemiş diyabet, periferik sinirlerinizde geri döndürülemez hasara yol açabilir.

Kaynaklar

• Foot Health Facts – Diabetic Peripheral Neuropathy
• PubMed – Burning feet syndrome: A clinical review
• NORD – Erythromelalgia
• The Foundation for Peripheral Neuropathy