Sistolik ve Diyastolik Tansiyon Değerleri Ne Anlama Geliyor?

Tansiyonunuzu ölçtürdüğünüzde karşınıza iki sayı çıkar: büyük (sistolik) ve küçük (diyastolik). Bu sistolik ve diyastolik tansiyon değerleri, kalbinizin kanı vücudunuza pompalamak için ne kadar güçlü çalıştığını ve bu eforun atardamarlarınızın duvarlarına ne kadar baskı uyguladığını gösteren hayati göstergelerdir. Bu iki sayının birinin veya her ikisinin sürekli olarak yüksek seviyelerde seyretmesi, tıp dilinde hipertansiyon olarak bilinen duruma işaret eder. Hipertansiyon, zaman içinde fark edilmeden organlarınıza zarar verebilir ve kalp krizi, felç, böbrek yetmezliği gibi ciddi ve yaşamı tehdit eden sağlık sorunlarına zemin hazırlayabilir.

Bu değerleri anlamak, sağlığınız üzerinde proaktif bir kontrol sahibi olmanın ilk adımıdır. Tansiyonunuzun ne anlama geldiğini bilmek, potansiyel riskleri erken fark etmenizi ve sağlıklı bir yaşam sürdürmek için gerekli önlemleri almanızı sağlar.

🩺 Sistolik ve Diyastolik Tansiyon: Bu Sayılar Tam Olarak Nedir?

Tansiyon ölçümünde gördüğünüz iki sayı, kalbinizin döngüsünün iki farklı aşamasını temsil eder. Bu, bir kalp atımı sırasında damarlarınızdaki basıncın anlık bir fotoğrafıdır.

Sistolik Tansiyon (Büyük Tansiyon)

Tansiyon ölçümünde her zaman ilk söylenen veya üste yazılan sayı sistolik kan basıncıdır. Bu, “büyük tansiyon” olarak da bilinir.

• Ne Anlama Gelir? Sistolik basınç, kalbinizin kasıldığı (veya “sıktığı”) ve kanı atardamarlarınıza (arterlerinize) pompaladığı anda damar duvarlarında oluşan maksimum basıncı ölçer.
• Mekanizması Nedir? Kalbinizin ana pompalama odası olan sol karıncık (ventrikül) güçlü bir şekilde kasıldığında, içindeki oksijence zengin kanı aort damarına ve oradan da vücudun geri kalanına iter. İşte bu güçlü itme anı, damar sistemi içindeki basıncın zirveye ulaştığı andır. Bu nedenle sistolik değer, o an kalbinizin ne kadar güçlü çalıştığının bir göstergesidir.

Diyastolik Tansiyon (Küçük Tansiyon)

Ölçümde ikinci söylenen veya alta yazılan sayı diyastolik kan basıncıdır. Bu da “küçük tansiyon” olarak bilinir.

• Ne Anlama Gelir? Diyastolik basınç, kalbinizin iki atım arasında gevşediği ve yeniden kanla dolduğu anda atardamarlarınızdaki minimum basıncı ölçer.
• Mekanizması Nedir? Kalp kası gevşediğinde, artık aktif olarak kan pompalamaz. Bu dinlenme anında bile, damar sisteminizde dolaşımın devam etmesi için belirli bir “zemin basıncı” bulunmalıdır. İşte diyastolik değer, damarlarınızın bu dinlenme anındaki direncini ve basıncını gösterir.

Bu iki değer arasındaki sağlıklı denge, kalbinizin üzerindeki genel yükü hafifletir. Eğer küçük tansiyonunuz (diyastolik) yüksekse, bu, kalbiniz dinlenirken bile damarlarınızın sürekli olarak yüksek bir basınca maruz kaldığı anlamına gelir. Bu durum, damar duvarlarının esnekliğini kaybetmesine ve zamanla hasar görmesine neden olan en önemli faktörlerden biridir.

❤️ Tansiyon Değerleri Neden Bu Kadar Önemli?

Doktorların her muayenede tansiyonunuzu kontrol etmesinin çok geçerli bir nedeni vardır. Bu sayılar, genel sağlık durumunuz ve özellikle kalp-damar sağlığınız hakkında paha biçilmez bilgiler sunar. Bu değerlerin normal aralıkların dışına çıkması hem yüksek hem de düşük olması, altta yatan bir sağlık sorununun habercisi olabilir.

Yüksek Tansiyonun (Hipertansiyon) Tehlikeleri

Hipertansiyon, genellikle “sessiz katil” olarak adlandırılır çünkü çoğu zaman hiçbir belirti vermeden yıllarca vücudunuza zarar verir. Sürekli yüksek basınç, damarlarınızın iç yüzeyini adeta zımparalar ve bu durum ciddi komplikasyonlara yol açar:

• Kalp Krizi ve Felç (İnme): Yüksek basınç, atardamarların iç duvarlarına (endotel) zarar verir. Bu hasarlı bölgeler, kolesterol ve diğer yağlı maddelerin (plak) birikmesi için ideal bir zemin oluşturur. Zamanla bu plaklar damarları daraltır (ateroskleroz). Kalbi besleyen damarlarda (koroner arterler) olursa bu durum kalp krizine; beyni besleyen damarlarda olursa felce yol açar.
• Böbrek Hasarı: Böbrekleriniz, kanı süzen milyonlarca mikroskobik kan damarı (glomerül) ağı içerir. Sürekli yüksek basınç, bu hassas damarcıklara fiziksel olarak zarar verir, onları sertleştirir ve yara dokusu oluşturur. Bu durum, böbreklerin kanı süzme yeteneğini azaltır ve zamanla kronik böbrek yetmezliğine yol açabilir. İşin kötüsü, hasar gören böbrekler tansiyonu düzenlemede daha da zorlanır ve bu bir kısır döngü yaratır.
• Göz Hasarı ve Görme Kaybı: Gözünüzün arkasındaki ışığı algılayan tabaka olan retina, çok ince ve hassas damarlarla beslenir. Yüksek tansiyon bu damarların kanamasına, sızıntı yapmasına veya tıkanmasına (hipertansif retinopati) neden olabilir. Bu durum bulanık görmeye ve tedavi edilmezse kalıcı görme kaybına yol açabilir.

Yaşlanmanın Rolü

Yaşlandıkça yüksek tansiyon riski artar. Bunun temel nedeni, atardamarların doğal esnekliğini kaybetmesidir. Gençken esnek olan damarlar, yaşla birlikte sertleşir ve içlerinde yağlı plaklar birikir. 60 yaş ve üzeri Amerikalılar arasında, her 10 kişiden 7’sinden fazlası (%70) hipertansiyon hastasıdır. Bu oran, 40 yaş altı yetişkinlere göre üç kat daha fazladır.

Düşük Tansiyonun (Hipotansiyon) Riskleri

Yüksek tansiyon kadar yaygın olmasa da düşük tansiyon (hipotansiyon) da tehlikeli olabilir. Sürekli düşük basınç, beyniniz ve diğer hayati organlarınızın yeterli oksijen ve besin alamadığı anlamına gelir. Hipotansiyonun yaygın nedenleri şunlardır:

• Dehidrasyon (Sıvı Kaybı): Vücutta yeterli sıvı olmadığında kan hacmi düşer, bu da tansiyonu düşürür.
• Hamilelik: Özellikle ilk 24 hafta boyunca, hamilelik hormonları kan damarlarının genişlemesine neden olarak tansiyonun düşmesine yol açabilir.
• Bazı İlaçlar: Yüksek tansiyon ilaçları, bazı antidepresanlar veya kalp ilaçları tansiyonu fazla düşürebilir.
• Tıbbi Durumlar: Ciddi enfeksiyonlar (sepsis), hormonal bozukluklar (tiroid veya adrenal bez sorunları) veya kalp yetmezliği gibi durumlar.
• Kan Kaybı: Bir yaralanma veya iç kanama sonucu oluşan ciddi kan kaybı, kan hacmini ve dolayısıyla tansiyonu aniden düşürür.

İyi haber şu ki hem yüksek hem de düşük tansiyon yönetilebilir durumlardır. Özellikle hipertansiyon, yaşam tarzı değişiklikleri ve gerekirse ilaç tedavisi ile kontrol altına alınabilir. Sorunları erken yakalamanın anahtarı ise düzenli tansiyon takibidir.

📊 Tansiyon Değerlerini Yorumlama: Sayılar Ne Anlatıyor?

Kan basıncı değerleriniz gün boyunca sürekli olarak değişir. Yaptığınız aktiviteye, yediğiniz yemeğe, içtiğiniz kahveye, stres seviyenize ve hatta günün saatine göre bile küçük oynamalar göstermesi normaldir.

Atardamarlarınızı bir bahçe hortumu gibi düşünebilirsiniz. Tansiyon yükseldiğinde, bu, hortumu parmağınızla sıkarken içinden su geçirmeye benzer. Bu ekstra kuvvet, zamanla kan damarlarınızda aşınma ve yıpranmaya neden olur ve kalbinizin daha fazla çalışmasını gerektirir.

Doktorunuz, tek bir yüksek ölçümle size hemen hipertansiyon tanısı koymaz. Genellikle tanıyı doğrulamak için farklı zamanlarda yapılan birden fazla ölçümün ortalamasına bakılır.

Sağlık otoriteleri, tansiyonu sağlıklıdan tehlikeliye doğru farklı kategorilere ayırır:

Normal Tansiyon

• Değerler: Sistolik (Büyük) 120’den az ( < 120 mmHg) VE Diyastolik (Küçük) 80’den az ( < 80 mmHg).
• Anlamı: Tansiyonunuz ideal aralıktadır. Sağlıklı yaşam alışkanlıklarınızı sürdürerek bu değerleri korumaya odaklanmalısınız.

Yüksek Tansiyon (Prehipertansiyon)

• Değerler: Sistolik (Büyük) 120-129 mmHg arası VE Diyastolik (Küçük) 80’den az ( < 80 mmHg).
• Anlamı: Bu bir “sarı ışık” uyarısıdır. Henüz hipertansiyon hastası değilsiniz, ancak müdahale edilmezse yüksek tansiyon geliştirme riskiniz çok yüksektir. Doktorunuz bu aşamada ilaç yerine aktif yaşam tarzı değişiklikleri (tuzu azaltma, egzersiz, kilo verme) önerecektir.

Evre 1 Hipertansiyon

• Değerler: Sistolik (Büyük) 130-139 mmHg arası VEYA Diyastolik (Küçük) 80-89 mmHg arası.
• Anlamı: Bu, resmi bir yüksek tansiyon tanısıdır. Buradaki “veya” kelimesi kritiktir; iki sayıdan sadece birinin bu aralıkta olması bile tanı için yeterlidir. Doktorunuz yaşam tarzı değişiklikleri önerecek ve kalp hastalığı riskinize bağlı olarak ilaç tedavisine başlamayı düşünebilecektir.

Evre 2 Hipertansiyon

• Değerler: Sistolik (Büyük) 140 mmHg veya daha yüksek VEYA Diyastolik (Küçük) 90 mmHg veya daha yüksek.
• Anlamı: Bu, daha ciddi bir hipertansiyon seviyesidir. Doktorunuz büyük olasılıkla yaşam tarzı değişikliklerine ek olarak hemen ilaç tedavisi (genellikle birden fazla ilacın kombinasyonunu) önerecektir.

Hipertansif Kriz (Acil Durum)

• Değerler: Sistolik (Büyük) 180’in üzerinde VE/VEYA Diyastolik (Küçük) 120’nin üzerinde.
• Anlamı: Bu, tıbbi bir acil durumdur ve hemen 112’yi aramanızı gerektirir. Bu basınç seviyeleri, organ hasarının (felç, kalp krizi, böbrek yetmezliği) o anda gerçekleşebileceği anlamına gelir. Göğüs ağrısı, nefes darlığı, sırtta ağrı, uyuşma/güçsüzlük, görme değişikliği veya konuşma zorluğu gibi belirtiler eşlik edebilir veya etmeyebilir.

Hamilelikte Tansiyon Değişimleri

Hamilelik sırasında tansiyon değerleri özel bir seyir izler. Hamilelik hormonları (özellikle progesteron), kan damarlarının gevşemesine ve genişlemesine neden olarak bebeğe daha fazla kan gitmesine yardımcı olur.

• İlk ve İkinci Trimester (İlk 6 Ay): Tansiyon genellikle düşer. Hatta bazı kadınlarda baş dönmesi veya baygınlık hissi yaratacak kadar düşebilir. Bu normal kabul edilir.
• Üçüncü Trimester (Son 3 Ay): Kan hacminin artmasıyla birlikte tansiyon yavaş yavaş doğum öncesi normal seviyelerine geri döner.

Ancak tansiyonun çok yükselmesi gestasyonel hipertansiyon (hamileliğe bağlı yüksek tansiyon) veya preeklampsi (yüksek tansiyona idrarda protein kaçağı veya organ hasarının eşlik etmesi) gibi ciddi durumlara işaret edebilir. Bu durumlar hem anne hem de bebek için risklidir ve derhal tıbbi müdahale gerektirir.

📏 Tansiyon Nasıl Doğru Ölçülür?

Tansiyon ölçümü basit ve ağrısız bir işlemdir. Doktorunuz veya hemşireniz, şişirilebilir bir manşon (kaf) ve ona bağlı küçük bir gösterge veya dijital ekran kullanır.

Geleneksel yöntemde, manşon üst kolunuza sarılır. Doktor veya hemşire, bir stetoskopu dirseğinizin iç kısmındaki atardamarın üzerine yerleştirir.

1. Manşon, sistolik basıncınızdan daha yüksek bir basınca kadar şişirilir. Bu, kolunuzdaki kan akışını geçici olarak durdurur ve bir sıkışma hissedersiniz.
2. Daha sonra manşonun havası yavaşça boşaltılır.
3. Basınç, sistolik (büyük) tansiyonunuzun hemen altına düştüğünde, kan sıkışan damardan “fışkırarak” geçmeye başlar. Bu, stetoskopla duyulan ritmik bir “vınlama” veya “vuru” sesi (Korotkoff sesi) yaratır. Doktorun duyduğu ilk vuruş sesi, sistolik basınç değerinizdir.
4. Manşonun havası inmeye devam ettikçe sesler duyulmaya devam eder.
5. Basınç, diyastolik (küçük) tansiyonunuzun altına düştüğünde, damar artık sıkışmaz ve kan serbestçe, gürültüsüz (laminer) bir şekilde akar. Seslerin kaybolduğu veya kesildiği an, diyastolik basınç değerinizdir.

Ölçüm, “120’ye 80” (yüz yirmiye seksen) şeklinde ifade edilir veya 120/80 mmHg olarak yazılır.

Evde Doğru Ölçüm İçin İpuçları

Evde tansiyon takibi yapmak, “beyaz önlük hipertansiyonu” (sadece doktor muayenehanesinde tansiyonun yükselmesi) riskini ortadan kaldırmak ve gerçek değerlerinizi görmek için çok önemlidir. Doğru sonuçlar için:

• Ölçümden Önce: En az 30 dakika egzersiz yapmayın, sigara veya kafein tüketmeyin.
• Dinlenin: Ölçümden önce mesanenizi boşaltın ve en az 5 dakika sakin bir şekilde oturun.
• Doğru Pozisyon: Sırtınızı destekleyen bir sandalyede, ayaklarınız yere düz basacak şekilde oturun. Bacak bacak üstüne atmayın.
• Kol Seviyesi: Kolunuzu kalp hizasında (örneğin bir masa üzerinde) destekleyin. Manşonu çıplak teninize, dirseğinizin biraz üzerine sarın.
• Konuşmayın: Ölçüm sırasında konuşmak veya hareket etmek sonucu etkileyebilir.

Bilekten ölçen cihazlar, atardamarlar kalpten daha uzakta ve daha ince olduğu için, üst koldan ölçen cihazlar kadar doğru sonuç vermeyebilir.

📈 Tansiyonu Yükselten Faktörler Nelerdir?

Kan basıncınızın yükselmesine hem geçici (anlık) hem de kalıcı (kronik) faktörler neden olabilir. Bu nedenleri bilmek, değerlerinizi yönetmenize yardımcı olabilir.

Geçici Olarak Tansiyonu Yükselten Durumlar

Bu faktörler tansiyonunuzu anlık olarak fırlatabilir, ancak genellikle kalıcı bir soruna işaret etmezler:

• Stres veya Anksiyete: “Savaş ya da kaç” tepkisi, adrenalin gibi stres hormonlarını salgılatır. Bu hormonlar kalbinizin daha hızlı atmasına ve kan damarlarınızın büzülmesine neden olarak tansiyonu anında yükseltir.
• Kafein: Kahve, çay veya enerji içeceklerindeki kafein, geçici bir uyarıcıdır.
• Egzersiz: Egzersiz sırasında kaslarınızın artan oksijen ihtiyacını karşılamak için kalbiniz daha fazla kan pompalar ve sistolik basınç (büyük tansiyon) yükselir. Bu normal ve sağlıklı bir tepkidir.
• Soğuk Hava: Soğuk, vücut ısısını korumak için yüzeye yakın kan damarlarının büzülmesine (vazokonstriksiyon) neden olur, bu da basıncı artırır.
• Ağrı: Akut ağrı, vücudun stres tepkisini tetikler.
• Dehidrasyon: Vücut susuz kaldığında, kan hacmi azalır ve vücut bunu telafi etmek için damarları daraltabilir.
• Bazı İlaçlar: Dekonjestanlar (burun açıcılar), antidepresanlar, hormonlu doğum kontrol hapları ve NSAID (nonsteroidal anti-inflamatuar) ağrı kesiciler tansiyonu yükseltebilir.
• Bitkisel Takviyeler: Arnica, Ephedra (efedra), Ginseng, Guarana ve Meyan Kökü gibi bazı bitkisel takviyeler kan basıncını etkileyebilir.

Kronik Olarak Tansiyonu Yükselten Faktörler

Bu faktörler, yüksek tansiyonun (hipertansiyon) kalıcı hale gelmesine zemin hazırlar:

• Yüksek Sistolik Tansiyonu (Büyük Tansiyon) Artıran Faktörler:
  • Arterlerin Sertleşmesi (Arterioskleroz): Bu, yüksek sistolik basıncın birincil nedenidir. Yaşlanma, sigara kullanımı ve diyabet, damar duvarlarındaki esnek liflerin (elastin) azalmasına ve sert liflerin (kollajen) artmasına neden olur. Damar esnek bir hortum yerine sert bir kurşun boruya benzediğinde, kalbin her vuruşundaki basınç dalgasını ememez ve bu da sistolik (tepe) basıncın fırlamasına neden olur.
  • Sigara Kullanımı: Nikotin damarları anında daraltır ve uzun vadede damar duvarlarını sertleştirir.
  • Obezite ve Aşırı Kilo: Vücut kütlesi arttıkça, kalbin kan pompalaması gereken damar ağı uzar ve bu da genel basıncı artırır.
  • Aşırı Tuz (Sodyum) Tüketimi: Vücudun su tutmasına neden olarak kan hacmini artırır.
  • Kronik Stres: Sürekli stres, vücudu kalıcı bir “alarm” durumunda tutar.
• Yüksek Diyastolik Tansiyonu (Küçük Tansiyon) Artıran Faktörler:
  • Genetik: Ailede hipertansiyon öyküsü olması riski artırır.
  • Alkol Tüketimi: Düzenli ve aşırı alkol alımı.
  • Yüksek Kan Şekeri (Diyabet): Yüksek şeker, kanın “yapışkanlığını” artırır ve en küçük kan damarlarına (kapiller) zarar vererek genel direnci artırır.
  • Yüksek BMI (Vücut Kitle İndeksi): Obezite, özellikle diyastolik basıncı yükseltir.
  • Yüksek Trigliserid Seviyeleri: Kandaki bu yağ türü, damar sertliğine ve plak oluşumuna katkıda bulunur.
  • Fiziksel Aktivite Eksikliği: Hareketsizlik, damar sağlığının bozulmasına ve kilo alımına yol açar.

🔎 Özel Durumlar: İzole Hipertansiyon Nedir?

Bazen tansiyon değerlerinizden sadece biri yüksek çıkabilir. Bu duruma “izole hipertansiyon” denir ve önemli ipuçları verir.

İzole Sistolik Hipertansiyon (İSH)

• Nedir? Sistolik (büyük) tansiyonun 130 mmHg veya daha yüksek, ancak diyastolik (küçük) tansiyonun 80 mmHg’nin altında (normal) olması durumudur. Örneğin, 150/75 mmHg’lik bir ölçüm İSH’dir.
• Kimlerde Görülür? En sık yaşlı yetişkinlerde görülür.
• Neden Olur? Temel nedeni, daha önce bahsedilen, yaşa bağlı arter sertleşmesidir. Sertleşen damar, kalbin pompaladığı kanın basıncını ememez, bu da büyük tansiyonun yükselmesine neden olur. Ancak damarların genel direnci (küçük tansiyon) normal kalabilir. Diğer nedenler arasında hipertiroidizm (tiroidin aşırı çalışması), diyabet, obezite ve kalp kapak hastalığı bulunur.
• Neden Önemlidir? Yüksek sistolik basınç, özellikle yaşlılarda felç ve kalp hastalığı için çok güçlü bir risk faktörüdür. Tedavisi bazen zor olabilir, çünkü büyük tansiyonu düşürmek için verilen ilaçlar küçük tansiyonu da düşürerek baygınlığa neden olabilir.

İzole Diyastolik Hipertansiyon (İDH)

• Nedir? Diyastolik (küçük) tansiyonun 90 mmHg veya daha yüksek, ancak sistolik (büyük) tansiyonun 130 mmHg’nin altında (normal veya yüksek) olması durumudur. Örneğin, 125/95 mmHg’lik bir ölçüm İDH’dir.
• Kimlerde Görülür? Daha çok genç yetişkinlerde (50 yaş altı) görülür.
• Neden Olur? Bu durum genellikle damar sertliğinden ziyade, küçük kan damarlarındaki (periferik damarlar) artan dirençten kaynaklanır. Vücudun dinlenme durumundayken bile damarların “sıkı” veya daralmış olduğunu gösterir. Obezite, sağlıksız beslenme, alkol, hareketsizlik ve bazen hormonal dengesizlikler veya kronik böbrek hastalığı gibi altta yatan durumlarla güçlü bir şekilde ilişkilidir.
• Neden Önemlidir? Küçük tansiyondaki hafif bir artış ani bir risk oluşturmasa da, bu durum genellikle ilerleyen yaşlarda hem sistolik hem de diyastolik hipertansiyonun tam teşekküllü bir habercisidir. Genç bireyler için yaşam tarzı değişikliği gerektiğini gösteren kritik bir uyarı işaretidir.

📉 Düşük Tansiyon (Hipotansiyon) Ne Anlama Gelir?

Hipotansiyon, kan basıncının normalden düşük olmasıdır; yani kanın atardamar duvarlarına uyguladığı kuvvetin çok zayıf olmasıdır.

Genellikle 90/60 mmHg’nin altındaki bir değer düşük tansiyon olarak kabul edilir. Ancak bir kişi için düşük olan bir değer, (örneğin düzenli spor yapan bir atlet için) bir başkası için tamamen normal olabilir. Önemli olan bu düşük değerlerin kişide belirtilere yol açıp açmadığıdır.

Düşük Tansiyonun Nedenleri

• Dehidrasyon (Sıvı Kaybı): En yaygın nedenlerden biridir.
• Kalp ve Kapakçık Sorunları: Kalp yetmezliği (pompanın zayıf olması) veya kalp kapakçık sorunları.
• Hormonal veya Endokrin Bozukluklar: Tiroid tembelliği veya adrenal yetmezlik gibi.
• Hamilelik: Özellikle ilk aylarda.
• Ciddi Enfeksiyonlar (Sepsis): Enfeksiyonun kana karışmasıyla damarların aşırı genişlemesi.
• Ciddi Alerjik Reaksiyonlar (Anafilaksi): Şiddetli alerji de damarların aniden genişlemesine yol açar.
• Beslenme Eksiklikleri: Düşük B12 vitamini, folat ve demir seviyeleri anemiye (kansızlık) yol açarak kan hacmini ve dolayısıyla tansiyonu düşürebilir.

Düşük Tansiyon Belirtileri

Tansiyonunuz düştüğünde, beyniniz başta olmak üzere organlarınıza yeterli kan gitmez. Bu durum şu belirtilere yol açar:

• Bulanık veya soluk görme
• Baş dönmesi veya sersemlik hissi
• Bayılma (senkop)
• Yorgunluk, halsizlik
• Konsantrasyon güçlüğü
• Mide bulantısı

Bu belirtileri sık sık yaşıyorsanız, altta yatan nedeni bulmak ve en iyi nasıl yönetileceğini öğrenmek için doktorunuzla konuşmanız önemlidir.

🤔 Hangi Sayı Daha Önemli: Sistolik mi, Diyastolik mi?

Kalp sağlığınızı kontrol etmek için her iki tansiyon sayısı da önemlidir. Ancak araştırmacılar, hangi sayının hangi grup için daha fazla ağırlık taşıdığı konusunda tartışmaya devam etmektedir.

Genel kanı, riskin yaşa göre değiştiğidir:

50 Yaş Üzeri: Sistolik (Büyük) Tansiyon Öne Çıkıyor

Araştırmalar, 50 yaş ve üzerindeki kişilerde yüksek sistolik sayıların (büyük tansiyon), felç ve kalp hastalığını öngörmede daha güçlü bir faktör olduğunu göstermektedir. Bunun nedeni, bu yaş grubundaki temel sorunun, doğrudan sistolik basıncı etkileyen arter sertleşmesi olmasıdır.

Genç Bireyler: Diyastolik (Küçük) Tansiyon Bir Uyarıcıdır

Buna karşılık, bazı çalışmalar özellikle genç bireylerde kalp hastalığı riskini öngörmede diyastolik basıncın (küçük tansiyon) önemini vurgulamaktadır. Yüksek bir diyastolik değer, damarlarda bir direnç sorunu olduğunu gösterir ve bu, genellikle yaşam tarzı faktörlerine bağlıdır.

Ortalama Arteriyel Basınç (MAP)

Danimarka Güney Üniversitesi’nden hipertansiyon ve kardiyovasküler koruma profesörü Dr. Michael Hecht Olsen tarafından yürütülen bir çalışma, Ortalama Arteriyel Basınç (MAP) değerinin her yaşta kardiyovasküler risk için güçlü bir gösterge olduğunu bulmuştur.

MAP, hem sistolik hem de diyastolik değerleri hesaba katar ve bir kalp atımı sırasındaki ortalama arter basıncını temsil eder. (Basit bir ortalama değildir, çünkü kalp diyastolde sistolden daha uzun süre kalır). Bu değer, doktorlara vücudun organlarına kanın ne kadar iyi gittiği (perfüzyon basıncı) hakkında daha net bir fikir verir.

📝 Bilinmesi Gereken Önemli Noktalar

• Tansiyonun iki sayısı vardır: Sistolik (kalp kasıldığında oluşan maksimum basınç) ve Diyastolik (kalp gevşediğinde oluşan minimum basınç).
• Yüksek tansiyon (hipertansiyon), kalp hastalığı, felç ve böbrek yetmezliği riskini artırır.
• Düşük tansiyon (hipotansiyon) baş dönmesine, bayılmaya veya organların yeterli kan alamamasına neden olabilir.
• Hamilelikte tansiyonun önce düşüp sonra normale dönmesi beklenir. Anormal yükselmeler tıbbi takip gerektirir.
• Tansiyon değerleriniz gün içinde stres, kafein ve aktiviteye bağlı olarak dalgalanır.
• Düzenli tansiyon kontrolleri, kan basıncınızı güvenli bir aralıkta tutmanıza yardımcı olur.
• Sağlıklı bir yaşam tarzı (tuzu azaltmak, düzenli egzersiz yapmak, sağlıklı kiloyu korumak, stresi yönetmek), tansiyon değerlerinizi yönetmek için çok önemlidir.

❓ Sistolik ve Diyastolik Tansiyon Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Tansiyonu belirleyen sistolik mi yoksa diyastolik midir?

Tansiyonu her iki sayı birlikte belirler. Tansiyon ölçümü, sistolik (büyük tansiyon) ve diyastolik (küçük tansiyon) olmak üzere iki sayıdan oluşur. Sistolik, kalbiniz attığında damarlarınızdaki basıncı, diyastolik ise kalbiniz atışlar arasında dinlenirken ki basıncı gösterir. Kalp sağlığınızı anlamak için her iki sayı da önemlidir.

Tansiyon sistol sırasında mı yoksa diyastol sırasında mı daha yüksektir?

Tansiyon, sistol (büyük tansiyon) sırasında daha yüksektir. Çünkü bu, kalbinizin kanı tüm vücuda pompalamak için güçlü bir şekilde kasıldığı andır ve damarlara uygulanan kuvvet zirvededir.

Sistol veya diyastol olduğunu nasıl anlarsınız?

Tansiyon aletinin manşonu inerken, bir stetoskopla duyduğunuz ilk ses sistolik (büyük) tansiyondur. Bu, kanın sıkışan damardan akmaya başladığı andır. Sesin tamamen kesildiği veya kaybolduğu an ise diyastolik (küçük) tansiyondur; bu, damarın tamamen açıldığı ve kanın serbestçe aktığı andır.

İdeal sistolik ve diyastolik tansiyon değerleri nelerdir?

Amerikan Kalp Derneği’ne göre, ideal ve sağlıklı bir tansiyon değeri, sistolik (büyük) basıncın 120’den az ( < 120 mmHg) ve diyastolik (küçük) basıncın 80’den az ( < 80 mmHg) olmasıdır.

Sadece büyük (sistolik) tansiyonumun yüksek olması normal mi?

Hayır, bu normal değildir. Bu duruma İzole Sistolik Hipertansiyon (İSH) denir (örneğin, 145/78 gibi). Genellikle yaşla birlikte atardamarların sertleşmesinden kaynaklanır ve özellikle 50 yaş üstü bireylerde felç ve kalp hastalığı için ciddi bir risk faktörüdür. Mutlaka bir doktor tarafından değerlendirilmesi gerekir.

Kaynaklar

• Michael Hecht Olsen, MD, hypertension and cardiovascular prevention professor in the Department of Regional Health Research at the University of Southern Denmark, Odense, Denmark.
• American Heart Association: “Understanding Blood Pressure Readings,” “Which blood pressure number matters most? The answer might depend on your age,” “Blood Pressure: What Do the Numbers Mean and Why Do They Matter?” “What is High Blood Pressure?“
• AHA Journals: “Blood Pressure Patterns in Normal Pregnancy, Gestational Hypertension, and Preeclampsia,” “Isolated Diastolic Hypertension and Risk of Cardiovascular Disease: Controversies in Hypertension – Pro Side of the Argument,” “Predictive Importance of Blood Pressure Characteristics With Increasing Age in Healthy Men and Women: The MORGAM Project.”
• CDC: “High Blood Pressure Facts,” “Hypertension Prevalence Among Adults Aged 18 and Over: United States, 2017–2018,” “Prevent High Blood Pressure,” “Hypertension Prevalence, Awareness, Treatment, and Control Among Adults Age 18 and Older: United States, August 2021–August 2023.”
• Cureus: “Risk Factors Associated With Hypertension in Young Adults: A Systematic Review.”
• Harvard Health Publishing: “Which Blood Pressure Number is Important.”
• Johns Hopkins Medicine: “Anatomy and Function of the Heart’s Electrical System“
• K Health: “What Causes High Diastolic Blood Pressure?“
• JAMA: “The Seventh Report of the Joint National Committee on Prevention, Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Pressure.”
• Mayo Clinic: “Isolated Systolic Hypertension: A Health Concern?,” “Lowering Elevated Diastolic Blood Pressure Will Lessen Chance of Developing Elevated Systolic Blood Pressure,” “Low Blood Pressure (Hypotension).”
• National Library of Medicine: “Loneliness is a unique predictor of age-related differences in systolic blood pressure,” “Blood Pressure Measurement.”
• SunTech Medical: “Ten Factors that Can Temporarily Elevate Blood Pressure Readings.” 
• TeensHealth: “Your Heart & Circulatory System.”
• UpToDate: “Overview of hypertension in adults.”
• UC Davis Health: “Blood Pressure Factor.”

...

Yasal Uyarı ve Sorumluluk Reddi: Bu blogda yer alan tüm içerikler yalnızca genel bilgilendirme amaçlıdır ve yayınlandığı tarihteki mevcut bilimsel verilere dayanarak hazırlanmıştır. Söz konusu bilgiler, profesyonel tıbbi tavsiye, teşhis veya tedavi yerine geçmez. Sağlığınızla ilgili herhangi bir soru, endişe veya ihtiyaç durumunda, lütfen bir doktora ya da yetkin bir sağlık kuruluşuna başvurunuz. Bu blogda sunulan bilgilerin kullanımı tamamen okuyucunun sorumluluğundadır. Blog sahibi, yazarlar veya bağlı kuruluşlar, bu içeriklerin doğruluğu, güncelliği veya eksiksizliği konusunda herhangi bir garanti vermez ve bu bilgilerin kullanımından kaynaklanabilecek doğrudan veya dolaylı herhangi bir zarar veya kayıptan sorumlu tutulamaz. Sağlık durumunuza ilişkin kararlar almadan önce, mutlaka bir sağlık uzmanına danışmanız gerektiğini unutmayınız. Bu blog, tıbbi bir hizmet sunmamakta olup yalnızca bilgilendirme amacı taşımaktadır.