Alerji Nedir?

Alerji, vücudun bağışıklık sisteminin normalde zararsız olan maddelere, örneğin polenlere, yiyeceklere veya ev tozu akarlarına karşı verdiği tepkidir. Çoğu insanda bu maddeler (alerjenler) sorun yaratmazken, alerjik bireylerde bağışıklık sistemi bunları bir “tehdit” olarak algılar ve uygunsuz bir tepki verir. Bu tepki nispeten hafif olabilir, örneğin yerel kaşıntı gibi, ancak daha şiddetli durumlarda üst solunum yollarında tıkanıklığa ve çöküşe yol açabilen anafilaksi gibi hayati tehlike yaratan durumlara neden olabilir.

Alerjiler oldukça yaygındır. Türkiye’de de her 4 kişiden 1’inden fazlasını hayatlarının bir döneminde etkilediği düşünülmektedir. Özellikle çocuklarda yaygındır. Bazı alerjiler çocuk büyüdükçe geçebilir, ancak birçok alerji ömür boyu sürer.

Alerjik Reaksiyonların En Yaygın Nedenleri

• Ağaç ve çim polenleri
• Ev tozu akarlarından salgılanan proteinler
• Küfler
• Yer fıstığı, ağaç fıstıkları, süt ve yumurta gibi yiyecekler
• Kedi, köpek ve diğer tüylü veya kıllı hayvanlar (at, tavşan, guinea pig gibi)
• Arı ve yaban arısı gibi böcek sokmaları
• İlaçlar (bunlar kan proteinlerine bağlanarak reaksiyonu tetikleyebilir, özellikle enjeksiyon yoluyla verilenler)

Alerjik Reaksiyon Sırasında Ne Olur?

Bir kişi alerjik olduğu belirli bir alerjenle temas ettiğinde reaksiyon başlar. Bu, alerjenin (örneğin polen) vücuda girmesiyle antikor yanıtını tetikler. Alerjen antikorlarla temas ettiğinde hücreler histamin gibi belirli maddeleri salgılayarak tepki verir. Bu maddeler çevre dokularda şişlik, iltihap ve kaşıntıya neden olur, bu da son derece rahatsız edicidir.

Alerjik reaksiyonlar genellikle alerjene maruz kaldıktan birkaç dakika içinde hızlıca gerçekleşir.

Alerjik Reaksiyonun Yaygın Belirtileri

• Hapşırma
• Öksürük / hırıltı / nefes darlığı
• Sinüs ağrısı / burun akıntısı
• Ürtiker / kurdeşen
• Şişlik
• Gözlerde, kulaklarda, dudaklarda, boğazda ve ağızda kaşıntı
• Bulantı, kusma ve ishal

Anafilaksi ve Şiddetli Alerjik Reaksiyonlar

Anafilaksi, hayatı tehdit eden şiddetli bir alerjik reaksiyondur. Tıbbi acil durumdur ve hemen tedavi gerektirir. Şiddetli alerjik reaksiyon anafilaktik şoka neden olabilir ve adrenalin oto-enjektörü (AAI) ile tedavi edilmelidir.

Anafilaksinin en yaygın nedenleri:

• Yer fıstığı, ağaç fıstıkları veya kabuklu deniz ürünleri gibi belirli yiyecekler (ancak tüm yiyecekler potansiyel olarak anafilaksiye neden olabilir)
• Böcek sokmaları
• İlaçlar ve bazı röntgen testlerinde kullanılan kontrast maddeler, özellikle enjeksiyon yoluyla verilenler

Çocukluk Döneminde Alerjiler

Türkiye’de çocukların %40’ında alerji teşhisi konmuştur. Çocuklardaki en yaygın dört alerji: gıda alerjisi, egzama, astım ve saman nezlesidir. Alerji belirtileri çocuğun günlük hayatını, sağlık ve esenliğini, eğitimini ve sosyal aktivitelerini etkileyebilir.

Çocuklardaki alerjiler hem çocuk hem de ebeveyn için üzücü olabilir. Ebeveynlerin çocuklarını alerjen tetikleyicilere ve ciddi alerjik reaksiyonlara karşı korumak konusunda endişeli olduklarını anlıyoruz.

Alerji Teşhisi Nasıl Konur?

Alerji yönetiminin ilk adımı sorunun nedenini belirlemektir. Belirtiler diğer durumlara benzer olabileceğinden alerji teşhisi zor olabilir. Aile hekiminiz sizi bir uzman alerji servisine yönlendirebilir.

Eğer bir şeye alerjiniz olduğunu düşünüyor ve ne olduğunu bilmiyorsanız, belirtilerinizi kaydetmeye başlayın.

Özellikle şu bilgiler doktorunuza teşhis koymada yardımcı olabilir:

• Belirtiler günün belirli bir saatinde mi oluyor?
• Belirtiler yılın belirli zamanlarında mı ortaya çıkıyor?
• Gece mi yoksa gündüz mü daha fazla etkileniyorsunuz?
• Belirtiler evde ve dışarıda mı oluyor?
• Hayvanlara maruziyet belirtileri tetikliyor mu?
• Herhangi bir yiyecek veya içecek belirtileri tetikliyor mu?
• Belirtiler her alerjen temasında mı oluyor?
• Tatilde belirtiler düzeliyor mu?

Alerji Testleri

Eğer alerjiniz olduğunu düşünüyorsanız, aile hekiminize belirtilerinizi ne zaman olduklarını, ne sıklıkta meydana geldiklerini ve herhangi bir şeyin tetikleyip tetiklemediğini anlatın.

Aile hekiminiz net bir nedeni olan hafif alerjiler için tavsiye ve tedavi sunabilir. Alerjiniz daha şiddetliyse veya neye alerjiniz olduğu belli değilse, uzman bir alerji kliniğinde test için yönlendirilebilirsiniz.

Cilt Prick Testi

Cilt prick testi en yaygın alerji testlerinden biridir. Kolunuza alerjik olabileceğiniz bir maddenin damlası konur ve derinin altına hafifçe iğne batırılır. Eğer maddeye alerjiniz varsa, 15 dakika içinde kaşıntılı, kırmızı bir şişlik oluşur.

Çoğu kişi cilt prick testini özellikle ağrılı bulmaz, ancak biraz rahatsız edici olabilir. Ayrıca çok güvenlidir.

Testten önce antihistaminik almayın, çünkü sonuçları etkileyebilir.

Kan Testleri

Kan testleri cilt prick testleri yerine veya yanında yaygın alerjileri teşhis etmek için kullanılabilir. Kan örneğiniz alınır ve alerjene yanıt olarak bağışıklık sisteminizin ürettiği spesifik antikorlar için analiz edilir.

İki genel tür alerji kan testi vardır:

• Toplam IgE testi, kandaki toplam IgE antikor miktarını ölçer.
• Spesifik IgE testi, vücudunuzun tek bir alerjene karşı ne kadar IgE ürettiğini ölçer. Her alerjen için ayrı test yapılır.

Yamalı Testler

Yamalı testler, cildinizin alerjene maruz kalmasıyla oluşan kontakt dermatit adlı egzama türünü araştırmak için kullanılır.

Şüpheli alerjenin küçük miktarı özel metal disklere eklenir, bunlar cildinize 48 saat yapıştırılır ve reaksiyon izlenir.

Eliminasyon Diyeti

Gıda alerjiniz şüphesi varsa, belirtilerinizin düzelip düzelmediğini görmek için belirli bir yiyeceği yememeniz tavsiye edilebilir.

Birkaç hafta sonra, başka bir reaksiyon olup olmadığını kontrol etmek için yiyeceği tekrar yemeniz istenebilir.

Bunu nitelikli bir sağlık uzmanıyla tartışmadan kendiniz denemeyin.

Provokasyon Testi

Bazı durumlarda, gıda alerjisini teşhis etmek için gıda provokasyon testi kullanılabilir. Test sırasında, alerjik olduğunuzu düşündüğünüz yiyecek giderek artan miktarlarda verilir ve yakın denetim altında nasıl tepki verdiğiniz gözlenir.

Bu test diğer testlerden daha risklidir, çünkü şiddetli reaksiyonlara neden olabilir, ancak gıda alerjilerini teşhis etmenin en doğru yoludur.

Provokasyon testi her zaman şiddetli reaksiyonun tedavi edilebileceği bir klinikte yapılmalıdır.

Ticari Alerji Test Kitleri

Ticari alerji test kitlerinin kullanımı önerilmez.

Bu testler genellikle devlet hastaneleri veya akredite özel kliniklerde sağlananlardan daha düşük standarttadır ve genellikle güvenilmezdir. Alerji testleri, belirtileriniz ve tıbbi geçmişiniz hakkında detaylı bilgi sahibi nitelikli bir profesyonel tarafından yorumlanmalıdır.

Alerjimi Nasıl Yönetirim?

Web sitemizde çeşitli alerjilere dair spesifik bilgiler bulabilirsiniz, ancak alerji yönetiminde hatırlanması gereken üç ana nokta şunlardır:

1. Reaksiyonun nerede ve ne zaman meydana geldiğini belgelemek
2. Mümkün olduğunca alerjeni önleyerek alerjik reaksiyon riskini azaltmak
3. Semptomları azaltmak için ilaçlar ve immünoterapi dahil tıbbi tedaviler

Önleme alerjilere karşı en iyi savunma yöntemidir ve ilaçlar belirtileri rahatlatır ancak alerjik yanıtı değiştirmez. Alerjiler insanların hayatını önemli ölçüde etkiler. Şiddetli alerjik reaksiyon korkusuyla yaşarlar; güvenli yiyecek seçimleri etrafında hayatlarını veya çocuklarının hayatlarını planlarlar, riskli durumlardan kaçınırlar ve çoğumuzun doğal karşıladığı şeyleri (seyahat ve sosyal etkinlikler gibi) tetikleyicilerden kaçınmak için dikkatle planlarlar.

Alerjik reaksiyon belirtilerini kontrol etmek için çeşitli ilaçlar mevcuttur, bunlar arasında:

• Antihistaminikler – reaksiyon belirtilerini fark ettiğinizde alınabilir veya alerjene maruz kalmadan önce reaksiyonu durdurmak için kullanılabilir
• Dekonjestanlar – kısa süreli tedavi için tablet, kapsül, burun spreyi veya sıvı olarak kullanılabilir, tıkanık burun için
• Losyonlar ve kremler, örneğin nemlendirici kremler (emolyentler) – cilt kızarıklığını ve kaşıntıyı azaltabilir
• Steroid ilaçlar – spreyler, damlalar, kremler, inhalerler ve tabletler, alerjik reaksiyonla oluşan kızarıklık ve şişliği azaltabilir

Antihistaminikler

Antihistaminikler muhtemelen en bilinen alerji ilaçlarıdır ve çoğu reçetesiz eczanelerden alınabilir. Ancak çeşitli antihistaminik türleri vardır; bazıları yıllardır kullanılır, bazıları eski ilaçların iyileştirmeleridir ve yeni antihistaminikler sürekli geliştirilmektedir. Reaksiyon belirtilerini fark ettiğinizde alınabilir veya alerjene maruz kalmadan önce reaksiyonu durdurmak için kullanılabilir.

Antihistaminikler eskiden insanları uykulu yapma ününe sahipti, ancak modern antihistaminikler nadiren bu yan etkilere neden olur.

Antihistaminikler Nasıl Çalışır?

Alerjik reaksiyon sırasında bağışıklık sistemi histamin adlı bir kimyasal salgılar ve bu alerji belirtilerinin kaskad etkisini başlatır. Histamin kendisi hava yollarında daralmaya ve kan damarlarının genişlemesine neden olur, bu da şişlik veya ödem (sıvının çevre dokuya sızması) veya kan basıncında düşüşe yol açar. Dokulardaki histamin etkisi, birçok alerjik reaksiyonda görülen kaşıntıdan da sorumludur.

Antihistaminikler histaminin etkisini bloke ederek çalışır. Alerjene maruz kalmadan önce alındığında en iyi etkiyi gösterir. Ancak alerjik reaksiyon başladıktan sonra da alınabilir ve bu, daha fazla histamin salınımını bloke ederek yeni belirtileri azaltır.

Antihistaminikler çok güvenlidir. Genellikle tablet olarak alınır, ancak küçük çocuklar için sıvı veya şurup olarak reçete edilebilir veya krem formunda olabilir, bu da ilk yardım kitlerinde böcek ısırıkları veya sokmaları için popülerdir. Burun spreyleri ve göz damlaları da antihistaminik özellikler içerir ve tahriş olmuş burun ve gözleri yatıştırmak için çok faydalıdır.

İmmünoterapi

Bazı çok şiddetli alerjisi olan kişiler için immünoterapi adlı tedavi önerilebilir. İmmünoterapi, genellikle desensitizasyon olarak adlandırılır ve alerjik hastalıklar için benzersiz bir tedavidir. Arı veya yaban arısı zehirine ciddi alerjik reaksiyonu olan veya daha önce kullanılan anti-alerji ilaçlarıyla kontrol edilemeyen şiddetli alerjik rinit gibi belirli şiddetli alerjiler için iyi kurulmuş bir tedavidir. Fıstık gibi spesifik gıda alerjileri için yeni immünoterapi ürünleri geliştirilmekte ve kullanılmaktadır.

İmmünoterapi genellikle alerjen ekstraktlarının artan dozlarının bir süre boyunca enjeksiyon yoluyla veya dil altına damla/tablet (sublingual) verilmesini içerir. Ev tozu akarı sublingual tableti Acarazax artık lisanslıdır ve NICE onayı almıştır, bu yüzden devlet hastanelerinde reçete edilebilir.

Gıda alerjeni desensitizasyonu alerjene karşı reaktiviteyi azaltmayı amaçlar ve çok kontrollü tıbbi koşullar altında yapılır (şu anda sadece özelde mevcuttur), ancak yeni uygulama yaklaşımları (değiştirilen bir cilt yaması gibi) gelecekte mevcut olabilir. Bu tür gıda desensitizasyon yaklaşımları çok yenidir ve henüz yaygın değildir, ancak şiddetli gıda alerjik reaksiyonu riski taşıyanlar için umut vericidir.

^{Kaynak: What is an Allergy? | Allergy UK | National Charity}

---

Yasal Uyarı ve Sorumluluk Reddi: Bu blogda yer alan tüm içerikler yalnızca genel bilgilendirme amaçlıdır ve yayınlandığı tarihteki mevcut bilimsel verilere dayanarak hazırlanmıştır. Söz konusu bilgiler, profesyonel tıbbi tavsiye, teşhis veya tedavi yerine geçmez. Sağlığınızla ilgili herhangi bir soru, endişe veya ihtiyaç durumunda, lütfen bir doktora ya da yetkin bir sağlık kuruluşuna başvurunuz. Bu blogda sunulan bilgilerin kullanımı tamamen okuyucunun sorumluluğundadır. Blog sahibi, yazarlar veya bağlı kuruluşlar, bu içeriklerin doğruluğu, güncelliği veya eksiksizliği konusunda herhangi bir garanti vermez ve bu bilgilerin kullanımından kaynaklanabilecek doğrudan veya dolaylı herhangi bir zarar veya kayıptan sorumlu tutulamaz. Sağlık durumunuza ilişkin kararlar almadan önce, mutlaka bir sağlık uzmanına danışmanız gerektiğini unutmayınız. Bu blog, tıbbi bir hizmet sunmamakta olup yalnızca bilgilendirme amacı taşımaktadır.

---