Diğer birçok sindirim rahatsızlığından daha fazla, dışkı kaçırma (fekal inkontinans) genellikle derin bir utanç duygusu yaratır. Bağırsak kontrolünün kaybı, insanların sosyal aktivitelerden çekilmesine, seyahatten kaçınmasına veya sürekli olarak bir kaza yaşama endişesi taşımasına neden olabilir. Yaşla birlikte daha yaygın hale gelme eğiliminde olsa da dışkı kaçırma yaşlanmanın normal veya kaçınılmaz bir parçası değildir ve birçok durumda yönetilebilir veya tedavi edilebilir. İyi haber şu ki, günümüzde basit yaşam tarzı değişikliklerinden tıbbi tedavilere kadar birçok etkili seçenek mevcuttur ve bunların hepsi semptomlarda ve genel yaşam kalitesinde gerçek bir fark yaratabilir.

Dışkı Kaçırma (Fekal İnkontinans) Nedir?

Fekal inkontinans, bağırsak hareketleri üzerindeki kontrolün kısmen veya tamamen kaybedilmesi sonucu beklenmedik bir şekilde dışkı geçişi anlamına gelir. Bu durum, gaz çıkarırken ara sıra az miktarda dışkı sızdırmaktan, bağırsak hareketlerini tamamen kontrol edememeye kadar değişebilir. Birçok kişi bunu sadece “zamanında tuvalete yetişememek” olarak düşünse de durum aslında birkaç farklı şekilde kendini gösterir.

Normal bağırsak kontrolü, birlikte sorunsuz çalışan karmaşık bir sisteme dayanır. Dışkıyı atılıma kadar depolayan rektumun düzgün bir şekilde gerilmesi ve dolduğunda beyne sinyaller göndermesi gerekir. Rektumun sonundaki kas halkaları olan anal sfinkterlerin doğru zamanlarda kasılıp gevşemesi gerekir. Bu yapıları beyne ve omuriliğe bağlayan sinirlerin de net bir şekilde iletişim kurması gerekir. Bu sistemin herhangi bir parçası doğru çalışmadığında, dışkı kaçırma meydana gelebilir.

Farklı insanlar bu durumu farklı şekillerde yaşar. Bazılarında sıkışma tipi (urge) inkontinans vardır; burada aniden, yoğun bir tuvalete gitme ihtiyacı hissederler ve bir tuvalete ulaşana kadar yeterince uzun süre tutamazlar. Diğerleri ise pasif inkontinans yaşar; burada dışkı veya sıvı, onlar farkında olmadan sızar. Birçok kişi, dışkı kıvamına bağlı olarak değişen kontrol seviyeleri fark eder ve tipik olarak katı dışkıdan çok gevşek veya sıvı dışkı ile daha fazla sorun yaşar. ¹

Dışkı Kaçırmanın Yaygın Nedenleri

Dışkı kaçırmanın nadiren tek bir nedeni vardır. Genellikle, normal bağırsak kontrol sistemlerini zayıflatmak için birkaç faktör bir araya gelir. Bazı nedenler uygun bakımla çözülen geçici sorunlar yaratırken, diğerleri uzun süreli yönetim gerektiren devam eden sorunlara yol açabilir:

• Kas hasarı: Anal sfinkter kasları doğum sırasında, özellikle zor doğumlarda veya forseps kullanımında yaralanabilir. Hemoroit ameliyatı, rektum kanserini çıkarmak için yapılan prosedürler veya anal apse tedavisi de bu kaslara zarar verebilir.
• Sinir hasarı: Rektumdaki doluluğu hisseden ve sfinkter kaslarını kontrol eden sinirler doğum, kronik kabızlık sırasında sürekli ıkınma, omurilik yaralanması veya inme nedeniyle hasar görebilir.
• Rektal prolapsus ve rektosel: Rektumun anüse doğru sarkması (rektal prolapsus) veya vajinal duvardan dışarı fırlaması (rektosel), dışkının normal depolanmasını engelleyerek sızıntıya yol açabilir.
• Kronik sindirim rahatsızlıkları: Crohn hastalığı ve ülseratif kolit gibi İnflamatuar Bağırsak Hastalıkları (İBH), rektumda iltihaplanma ve tahrişe yol açarak aciliyet hissi yaratır ve dışkıyı tutmayı zorlaştırır. İshalli İrritabl Bağırsak Sendromu (İBS) ise yönetimi daha zor olan gevşek ve sık bağırsak hareketlerine neden olur.
• Yaşlanma: Kaslar doğal olarak bir miktar güç kaybeder, rektum daha az elastik hale gelebilir ve sinir fonksiyonu azalabilir.
• İlaç yan etkileri: Bazı ilaçlar, özellikle yan etki olarak ishal veya kabızlığa neden olanlar, bağırsak kontrol sorunlarına katkıda bulunabilir.

Teşhis ve Değerlendirme

Dışkı kaçırmanın teşhisi genellikle ayrıntılı bir tıbbi öykü ve fizik muayene ile başlar; bu muayene sıklıkla sfinkter gücünü değerlendirmek için parmakla rektal muayeneyi içerir. Doktorunuz ayrıca semptomlarınızın potansiyel nedenlerini ortaya çıkarabilecek kalıpları belirlemek için bir yiyecek ve bağırsak hareketi günlüğü tutmanızı isteyebilir. Birçok hasta için ek testler daha spesifik bilgi sağlar:

• Anal manometri: Basınç sensörlü küçük bir tüp kullanarak sfinkter kas gücünü ve fonksiyonunu ölçer.
• Anorektal ultrason: Yırtıkları veya kas hasarını belirlemek için anal sfinkterlerin görüntülerini oluşturur.
• Defekografi: Rektal prolapsus gibi yapısal sorunları belirlemek için bağırsak hareketleri sırasında görüntüleri kaydeden bir röntgen muayenesidir.
• Kolonoskopi: İnflamatuar bağırsak hastalığını veya diğer durumları dışlamak için kolonun incelenmesini sağlar.
• Sinir fonksiyon testleri: Elektromiyografi (EMG) gibi prosedürler, sfinkterleri kontrol eden sinirlerin düzgün çalışıp çalışmadığını değerlendirir.

Dışkı Kaçırma İçin Tedavi Seçenekleri

Dışkı kaçırma için diyet ve rutin değişikliklerden daha ileri tıbbi prosedürlere kadar çeşitli tedaviler mevcuttur. Gastroenterologlar genellikle konservatif stratejilerle başlar ve semptomların ne kadar iyi yanıt verdiğine bağlı olarak planı ayarlar. Doğru yaklaşım, altta yatan nedene, semptomların ciddiyetine ve kişinin genel sağlığına bağlıdır:

• Diyet değişiklikleri: Lif eklemek gibi basit değişiklikler önemli bir fark yaratabilir. Lif, kontrolü daha kolay olan yumuşak, iyi şekilli dışkılar oluşturmaya yardımcı olur. Kafein, alkol, baharatlı yiyecekler ve yapay tatlandırıcılar gibi tetikleyicilerden kaçınmak, kaçırma ataklarını azaltabilir.
• İlaç yönetimi: Loperamid gibi ishal önleyici ilaçlar, sıklığı azaltır ve dışkıyı katılaştırır.
• Bağırsak eğitimi: Vücudun doğal gastrokolik refleksinin en aktif olduğu zamanlarda, genellikle yemeklerden sonra, düzenli bir bağırsak hareketi programı oluşturmayı içerir.
• Pelvik taban egzersizleri: Kegel egzersizleri olarak da bilinen bu egzersizler, bağırsak kontrolünde yer alan kasları hedefler ve güçlendirir.
• Biyofeedback (Biyogeribildirim) terapisi: Bu yaklaşım, hastaların rektal duyumlar ve kas aktivitesi hakkında daha fazla farkındalık kazanmalarına yardımcı olmak için sensörler kullanır.
• Enjekte edilebilir hacim artırıcı ajanlar: Bu maddeler, sfinkterlerin daha tam kapanmasına yardımcı olmak için anüs etrafındaki dokuya enjekte edilir.
• Sakral sinir stimülasyonu: Bağırsak ve sfinkter kaslarını kontrol eden sinirlere hafif elektriksel uyarılar gönderen küçük bir cihazın implante edilmesini içerir.
• Sfinkteroplasti: Anal sfinkterin hasar gördüğü durumlarda, kası sıkılaştırmak için cerrahi onarım önerilebilir.
• Cerrahi müdahaleler: Daha şiddetli veya karmaşık vakalarda, prolapsusu onarmak, yeni bir sfinkter kası oluşturmak veya nadir durumlarda bir kolostomi ile dışkıyı yönlendirmek gibi seçenekler düşünülebilir. ²

Kaynaklar

1. https://fascrs.org/patients/diseases-and-conditions/a-z/fecal-incontinence
2. https://effectivehealthcare.ahrq.gov/products/fecal-incontinence/consumer