Acil Durumda Suyu Güvenli Hâle Getirme Rehberi

Su, hayatın en temel ihtiyaçlarından biridir. Suyu Güvenli Hâle Getirme sel, deprem, kasırga, su borusu arızası veya benzeri afetler sırasında içme suyu kaynakları kesintiye uğrayabilir veya kirlenebilir. Bu rehberde, acil durumlarda suyunuzu nasıl güvenle kullanabileceğinizi adım adım anlatıyoruz.

Temel Uyarılar

• Eğer suyun kirli veya güvensiz olduğundan şüpheleniyorsanız, içmek, yemek hazırlamak, diş fırçalamak, bulaşık yıkamak, el yıkamak, buz yapmak veya bebek maması hazırlamak için kesinlikle kullanmayın.
• Suyunuzun temiz olup olmadığına dair yerel sağlık birimlerinin veya resmî kurumların uyarılarını takip edin.
• İçebileceğiniz veya kullanabileceğiniz su kaynağı bulunamıyorsa, şişelenmiş, kaynatılmış ya da uygun şekilde arıtılmış su kullanarak güvende kalabilirsiniz.

Dikkat: Eğer suyunuzda yakıt, zehirli kimyasal ya da radyoaktif madde olduğunu biliyorsanız veya şüpheleniyorsanız, kaynatma veya dezenfeksiyon bu maddeleri gidermez. Böyle bir durumda mutlaka ambalajlı su (şişe suyu) veya güvenilir başka bir kaynak suyu kullanmanız ve sağlık yetkililerine danışmanız gerekir.

1- Kaynatarak Suyu Güvenli Hâle Getirme

Acil durumlarda, güvenli şişe suyunuz yoksa kaynatma, sudaki bakterilerin, virüslerin ve çoğu parazitin ölmesini sağlayan en etkili yöntemdir.

Kaynatma Adımları

1. Bulanık veya tortulu suyu filtreleyin: Temiz bir bez, kâğıt havlu ya da kahve filtresi kullanarak suyu süzün. Tortu dibe çökerse, üstteki berrak kısmı dikkatlice başka bir kaba aktarabilirsiniz.
2. Suyu kaynatın: Berrak hâle gelen suyu bir tencereye koyun ve tam kaynama (köpürerek kaynama) noktasına ulaştıktan sonra en az 1 dakika kaynatın.
   • Eğer 2.000 metreden daha yüksek rakımda yaşıyorsanız, kaynatma süresini 3 dakikaya çıkarın (yüksek rakımda su daha düşük sıcaklıkta kaynadığı için daha uzun süre gerekir).
3. Soğumasını bekleyin: Kaynattığınız suyu ateşten alın ve temiz bir kaba aktararak oda sıcaklığına gelmesini bekleyin.
4. Temiz kaplarda saklayın: Suyu, daha önce yıkanıp dezenfekte edilmiş ve kapağı sıkıca kapanan kaplarda muhafaza edin.

Kaynatılmış Suyun Tadını İyileştirme

• Kaynatılmış su bazen “düz” veya “yassı” bir tada sahip olabilir. Tadını iyileştirmek isterseniz suyu bir kaptan diğerine birkaç kez aktarabilir ve bir süre bekletebilirsiniz.
• Dilerseniz her 1 litre (veya 1 quart) su için bir pıtık tuz ekleyerek de tadını iyileştirebilirsiniz.

2- Dezenfektan Kimyasallarla Arıtma (Çamaşır Suyu, İyot, Klor Dioksit)

Kaynatma yöntemini uygulayamadığınızda veya ek bir güvenlik önlemi olarak kimyasal dezenfeksiyon yapabilirsiniz. Ancak dezenfektanların özellikle Giardia ve Cryptosporidium gibi bazı parazitlere karşı kaynatma kadar etkili olmadığını unutmayın.

Çamaşır Suyu (Klor) Kullanımı

• Çamaşır suyu üzerinde “içme suyunu arıtmak için” ifadesi veya talimat varsa, doğrudan talimatları izleyin.
• ABD’deki çoğu çamaşır suyu, %5 ila %9 arasında sodyum hipoklorit içerir. Sizdeki ürünün etiketindeki orana göre aşağıdaki tablolara bakarak doğru miktarı ekleyin.

NOT* Bulanık veya Soğuk Suysa: Suyunuz bulanık, renkli, çok soğuk veya tortuluysa, normalde önerilen çamaşır suyu miktarının iki katını kullanın.

Aşağıdaki tablolar, sodyum hipoklorit oranına göre (5–9% veya 1%) çamaşır suyu kullanarak içme suyunu nasıl dezenfekte edebileceğinizi gösterir. Suyunuz bulanık, renkli veya çok soğuksa, tabloda belirtilen miktarların iki katını kullanın.

%5–%9 Sodyum Hipoklorit İçeren Çamaşır Suyu

Su Miktarı	Uygulama Yöntemi
1 litre (veya 1 quart)	– Damla ile ölçüyorsanız: 2 damla çamaşır suyu – mL (mililitre) ile ölçüyorsanız: 0,1 mL – Çay kaşığı ile ölçüyorsanız: “ölçülemeyecek kadar küçük” bir miktar (çok az)
1 galon (~3,8 litre)	– Damla ile ölçüyorsanız: 8 damla çamaşır suyu – mL ile ölçüyorsanız: 0,5 mL – Çay kaşığı ile ölçüyorsanız: 1/8 çay kaşığından biraz daha az
5 galon (~19 litre)	– Damla ile ölçüyorsanız: 40 damla çamaşır suyu – mL ile ölçüyorsanız: 2,5 mL – Çay kaşığı ile ölçüyorsanız: 1/2 çay kaşığı

Notlar:

• 1 çay kaşığı yaklaşık 100 damlaya denk gelebilir (damlalığın boyutuna göre değişebilir).
• Suyu karıştırdıktan sonra en az 30 dakika bekleyin. Hafif klor kokusu alabilirsiniz.
• Temiz ve dezenfekte edilmiş bir kapta muhafaza edin.

%1 Sodyum Hipoklorit İçeren Çamaşır Suyu

Su Miktarı	Uygulama Yöntemi
1 litre (veya 1 quart)	– Damla ile ölçüyorsanız: 10 damla çamaşır suyu – mL ile ölçüyorsanız: 0,5 mL – Çay kaşığı ile ölçüyorsanız: 1/8 çay kaşığı
1 galon (~3,8 litre)	– Damla ile ölçüyorsanız: 40 damla çamaşır suyu – mL ile ölçüyorsanız: 2,5 mL – Çay kaşığı ile ölçüyorsanız: 1/2 çay kaşığı
5 galon (~19 litre)	– Damla ile ölçüyorsanız: 200 damla çamaşır suyu – mL ile ölçüyorsanız: 12,5 mL – Çay kaşığı ile ölçüyorsanız: 2,5 çay kaşığı

Önemli Hatırlatma:

• Suyunuz bulanık veya çok soğuksa yukarıdaki miktarların iki katını kullanın.
• Karıştırdıktan sonra en az 30 dakika beklemeniz gerekir.
• Elde ettiğiniz dezenfekte edilmiş suyu temiz, ağzı kapalı kaplarda saklayın.

İyot veya Diğer Tabletler

• İyot, tetraglycine hydroperiodide (iyot tablet) veya klor tablet kullanırken mutlaka paket üzerindeki talimatları izleyin.
• Bazı tabletler sadece bakteri ve virüsleri öldürürken parazitlere karşı etkisiz olabilir.
• Cryptosporidium gibi bazı zor parazitler için klor dioksit tabletleri etkili olabilir (paket talimatlarını takip etmek şartıyla).

Not: Hamileyseniz, tiroit probleminiz varsa ya da iyota hassasiyetiniz bulunuyorsa iyotla arıtılmış su tüketmeniz önerilmez. Ayrıca, iyotla arıtma uzun süreli (birkaç haftadan fazla) kullanım için uygun değildir.

3- Filtreleme

Taşınabilir su filtreleri, suyu daha berrak hâle getirebilir ve özellikle parazitlere (Giardia, Cryptosporidium vb.) karşı koruma sağlayabilir. Ancak çoğu filtre, virüsleri yakalayacak kadar küçük gözenekli değildir.

Önemli Noktalar

• Mutlaka “mutlak gözenek boyutu” 1 mikron veya daha küçük olan filtreleri seçin ki parazitleri engelleyebilsin. Nominal gözenek boyutu olan filtrelerde mikron boyutu garanti edilmez bu yüzden mutlak gözenek boyutu olan filtreler tercih ediniz
• Filtrelemeden sonra suyu kimyasal olarak dezenfekte etmek (ör. çamaşır suyu, iyot) ya da kaynatmak, virüs ve bakterilere karşı ek koruma sağlar.

4- UV Işığı ve Güneş Işığı ile Arıtma

Taşınabilir UV Cihazları

• UV ışığı, berrak suda bakteri, virüs ve birçok paraziti etkisiz kılabilir.
• Suyunuz bulutluysa önce filtreleyin veya tortunun çökmesini bekleyin; ardından UV cihazıyla talimatlara uygun şekilde dezenfekte edin.

Güneş Işını (Solar Disinfection)

• Güneş ışınlarının suyu dezenfekte etme gücü sınırlıdır, ancak acil durumlarda bir seçenek olabilir.
• Bulanık suyu önce filtreleyin veya bekleterek durultun.
• Şeffaf plastik şişeler kullanın ve güneş altında en az 6 saat (hava güneşliyse) veya 2 gün (hava bulutluysa) bekletin.
• Daha iyi sonuç için şişeleri koyu bir yüzeye yatırarak güneşin ısısını artırabilirsiniz.

5- Diğer Güvenli Su Kaynakları

Acil durumda, yaşadığınız ev veya çevrenizde kullanımına uygun olabilecek alternatif su kaynakları:

• Depoda kalan temiz su (rutin olarak temizlenmiş su deposu veya büyükçe kaplar)
• Ticari meyve suları, konserve içecekler (kısa vadede sıvı ihtiyacı için)
• Buzdolabında hazır bulunan, donmuş buz paketleri (eriyince su olarak kullanılabilir, eğer buz güvenilir suyla yapılmışsa)

Dikkat: Kalorifer petekleri veya evdeki ısıtma sistemi kazanlarındaki su, içerdiği kimyasal katkılar nedeniyle içme veya yemek yapma amacıyla uygun değildir.

Saklama ve Hijyen Önerileri

• Arıttığınız veya kaynattığınız suyu, temiz ve dezenfekte edilmiş kaplarda saklayın. Kapağı sıkı kapanan şişeler veya bidonlar tercih edin.
• Kapların içini çamaşır suyu çözeltisiyle (örneğin 1 galon suya 1 çay kaşığı çamaşır suyu) dezenfekte edebilir, ardından iyice durulayabilirsiniz.

Özet ve Son Söz

Bir acil durum veya afet sonrasında, musluk suyu her zaman güvenli olmayabilir. Bu nedenle:

1. Şişelenmiş, kaynatılmış veya kimyasal/UV ile arıtılmış su kullanarak, içme, yemek pişirme, diş fırçalama gibi temel ihtiyaçları güvenli karşılayın.
2. Olası diğer su kaynaklarını (kalorifer suyu gibi) kesinlikle içme veya yemek yapma amaçlı kullanmayın.
3. Çamaşır suyu, iyot gibi kimyasallarla dezenfeksiyon yaparken talimatlara harfiyen uyun.
4. Filtre kullansanız bile virüslere karşı ek bir dezenfeksiyon yapmanız (kaynatma ya da kimyasal) önemlidir.
5. Güneş enerjisi veya UV yöntemleri birer alternatif olabilir ancak özellikle bulanık veya kimyasal maddelerle kirlenmiş sularda etkili olmaz.

Unutmayın, sağlığınızı korumanın en kolay yolu, güvensiz suyu asla kullanmamaktır. Her zaman güncel bilgiyi yerel yetkililerden veya güvenilir kuruluşlardan takip edin ve acil durum planlarınızı önceden hazırlayın.

Kaynaklar

• Bilgi Formu: Acil Durum Sırasında Suyu Güvenli Hale Getirin | Su, Sanitasyon ve Hijyen (WASH) ile İlgili Acil Durumlar ve Salgınlar | CDC
• Acil Bir Durumda Su Nasıl Güvenli Hale Getirilir | Su, Sanitasyon ve Hijyen (WASH) ile İlgili Acil Durumlar ve Salgınlar | CDC
• Acil Durumlarda İçme Suyunun Dezenfeksiyonu Nasıl Yapılır? – GA Su Arıtma Cihazları