Bu bilgilendirme yazısı, ağaç yemişi alerjisini daha iyi anlamanıza yardımcı olmak için hazırlanmıştır. Ağaç yemişi alerjisi, bir veya daha fazla ağaç yemişine karşı alerjik olan kişileri ifade eder.

Ağaç Yemişi Alerjisi Ne Kadar Yaygındır?

Ağaç yemişi alerjisi, Birleşik Krallık’ta çocukların %2’sini ve yetişkinlerin %0.5’ini etkilemektedir. Türkiye’de bu konuda net istatistikler olmasa da, yaygın bir gıda alerjisi türü olduğu bilinmektedir. Bir kişide ağaç yemişi alerjisi olduğunda, bağışıklık sistemi yemişin içindeki proteinlere tepki verir.

Fındık alerjisi genellikle 5 yaşından önce gelişir. Ancak, daha önce herhangi bir alerji belirtisi göstermeden ağaç yemişlerini tüketmiş olsalar bile, daha büyük çocuklarda ve yetişkinlerde de alerjik belirtiler ortaya çıkabilir. Ağaç yemişi alerjileri kalıcı olma eğilimindedir ve özellikle beş yaşından sonra bu alerjiden kurtulmak nadirdir.

Ağaç Yemişi Alerjisi İçin Kimler Risk Altındadır?

Mevcut yer fıstığı alerjisi olan kişilerde, her iki yemiş türünde de benzer proteinler bulunduğundan, ağaç yemişi alerjisi geliştirme olasılığı yaklaşık %30-40 daha fazladır. Ağaç yemişi alerjisi olmak, otomatik olarak yer fıstığına da alerjiniz olduğu anlamına gelmez, ancak hem bazı ağaç yemişlerine hem de yer fıstığına alerjik olmak nadir bir durum değildir. Egzaması ve/veya yumurta alerjisi olan bebeklerin başka gıda alerjileri geliştirme olasılığı daha yüksektir.

Ağaç Yemişleri Hakkında Daha Fazla Bilgi

Ağaç yemişleri, adından da anlaşılacağı gibi, ağaçlarda yetişir. Benzer proteinlere sahip oldukları için bir veya daha fazla türde ağaç yemişine alerjik olmak mümkündür. Bu duruma çapraz reaktivite denir. Ağaç yemişi alerjisi olan kişilerde, çapraz reaktivite nedeniyle susam alerjisi riski de artar.

Ağaç yemişlerinin, bir baklagil olan yer fıstığından farklı bir aileye ait olduğunu bilmek önemlidir. Ağaç yemişi alerjisine sahip olmak, otomatik olarak yer fıstığı alerjisine sahip olduğunuz anlamına gelmez.

Ağaç yemişlerine karşı reaksiyonlar, oral alerji sendromu olarak da adlandırılan polen-gıda sendromu olan kişilerde de tetiklenebilir. Bu durumda, meyve, sebze ve yemişler, huş ağacı poleni gibi belirli hava alerjenleriyle çapraz reaksiyona girdiğinde aşırı duyarlılık reaksiyonu görülür. Belirtiler genellikle hafiftir ve çiğ olarak tüketildiğinde ağızda, dudaklarda ve boğazda kaşıntı gibi tahriş edici semptomlara neden olur. Anafilaksi meydana gelebilir ancak yaygın değildir.

Ağaç Yemişi Ailesindeki Sekiz Ana Yemiş:

• Badem (Almonds)
• Brezilya fıstığı (Brazil nuts)
• Kaju (Cashews)
• Fındık (Hazelnuts)
• Makademya (Macadamia)
• Pekan cevizi (Pecan)
• Antep fıstığı (Pistachios)
• Shea yemişi (Shea nuts)
• Ceviz (Walnuts)

Shea yemişi de bir ağaç yemişidir ve şekerlemelerde tereyağı veya yağ şeklinde giderek daha fazla kullanılmaktadır. Gıdaların işlenmesi nedeniyle içerdiği protein miktarı azdır ve reaksiyon riski çok düşüktür, ancak ağaç yemişi alerjisi olan bazı kişiler bundan kaçınmayı tercih edebilir.

Ağaç Yemişlerine Karşı Alerjik Reaksiyonun Belirtileri Nelerdir?

Belirti ve semptomlar genellikle ağaç yemişleriyle temastan sonraki dakikalar içinde ortaya çıkar, ancak iki saate kadar da görülebilir. Ağaç yemişlerine karşı çoğu alerjik reaksiyon hafiftir, ancak bazı insanlar için orta veya şiddetli de olabilir. Anafilaksi (ana-fi-lak-si olarak telaffuz edilir), yaşamı tehdit edebilen en şiddetli alerjik reaksiyon şeklidir.

Alerjik Reaksiyon Türleri

Gıda alerjisi reaksiyonlarının her seferinde daha da şiddetlendiği yaygın bir yanılgıdır. Reaksiyonlar öngörülemez ve bir bireyin gelecekteki maruziyetlerde nasıl tepki vereceğini bilmenin güvenilir bir yolu yoktur. Bu nedenle, belirti ve semptomları bilerek ve kişiselleştirilmiş bir alerji eylem planına sahip olarak hazırlıklı olmak önemlidir. Alerjik bir reaksiyonun daha şiddetli olmasının, ne kadar yemiş alerjeni yenildiği, kontrolsüz astım, egzersiz ve enfeksiyon gibi çeşitli nedenleri olabilir.

Ağaç Yemişi Alerjisinin Teşhisi

Ağaç yemişi alerjisinden şüpheleniliyorsa bir sağlık uzmanından tavsiye almak önemlidir. Genellikle ilk başvurulacak kişi doktorunuz veya aile hekiminiz olacaktır. Doktorunuz, alerji testleri yapılmasını ayarlayabilir veya sizi deri prick testi ve/veya ağaç yemişlerine yönelik spesifik IgE kan testi için bir alerji uzmanına yönlendirebilir. Bu testler, gıda alerjisinin olası olup olmadığını belirlemeye yardımcı olur, ancak tek başına pozitif bir test gıda alerjisini teşhis etmez. Alerji testleri, bir reaksiyonun ne kadar hafif veya şiddetli olacağını veya ne zaman meydana geleceğini tahmin edemez.

Ağaç Yemişi Alerjisiyle Yaşamak

Şu anda ağaç yemişi alerjisinin bir tedavisi olmadığından, ağaç yemişlerinden ve bunları içeren gıdalardan tamamen kaçınmak, bu alerjiyle yaşamanın önemli bir parçasıdır. Ağaç yemişleri çeşitli yiyeceklerde yaygın olarak kullanılır ve Asya, Çin, Hint, Tayland ve Vietnam mutfakları gibi farklı pişirme türlerinde sıkça bulunan bir bileşendir. Ayrıca aşağıdaki gıdalarda da bulunabilirler:

• Yemiş ezmeleri (badem veya kaju ezmesi gibi)
• Yemiş sütleri (badem, fındık, kaju sütü gibi)
• Kurabiye, hamur işi ve kekler (örneğin, çikolatalı brownie, amaretti bisküvileri, makaronlar, bademli kruvasan, havuçlu kek)
• Nutella (fındık içerir)
• Şekerlemeler ve çikolatalar (örneğin, nugat, Ferrero Rocher, Toblerone, Snickers)
• Dondurma (Antep fıstığı gibi yemiş aromalı olanlar ve yemişli soslar)
• Glutensiz yiyecekler genellikle badem unu içerir
• Marzipan (badem ezmesi)
• Gıda aromaları (badem)
• Pesto sosu (çam fıstığının yanı sıra başka ağaç yemişleri de içerebilir)
• Kahvaltılık gevrekler (müsli veya ballı fındıklı mısır gevreği gibi)
• Ekmek ve krakerler (üzerinde veya içinde yemiş bulunan özel ekmekler, örn. cevizli ekmek)
• Tahıl barları
• Vejetaryen yiyecekler (sebzeli burgerler, fındıklı rosto)
• Karışık kuruyemiş ve kuru üzüm karışımları
• Eklenmiş yemişler veya yemiş yağları içeren salatalar

Gıda Etiketlerini Okumak

Türkiye’de Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın yönetmelikleri gereği, 14 ana alerjenin (ağaç yemişleri ve yer fıstığı dahil) etiketlerde açıkça vurgulanması zorunludur. Bu, ağaç yemişlerinin içerik listesinde kalın, italik veya altı çizili gibi farklı bir formatta belirtilmesi gerektiği anlamına gelir.

Bir ağaç yemişi içerdiğini vurgulayan gıda etiketi örneği:

İÇİNDEKİLER: Tam Buğday (%68), Kuru Meyve (%27) (Kuru Üzüm, Hindistan Cevizi, Muz {Muz, Hindistan Cevizi Yağı, Şeker, Aroma Verici}, Elma, Fındık), Şeker, Tuz, Arpa Maltı Aroma Vericisi, Vitaminler ve Mineraller: Niasin, Demir, Vitamin B6, Vitamin B2 (Riboflavin), Vitamin B1 (Tiamin), Folik Asit, Vitamin B12.

Alerjen Bilgisi

Eser miktarda diğer yemişleri içerebilir.

“İçerebilir” ve “Fabrikasında Üretilmiştir” Gibi Önlem Etiketleri

Şu anda bu ifadelerin bir gıda ürününde ne zaman kullanılması gerektiğini belirleyen bir yasa yoktur. Ürünler arasında büyük farklılıklar vardır, ancak genel olarak atıştırmalıklar ve tahıl gevrekleri, çikolata, bisküvi ve kuruyemiş gibi kuru gıdalar, diğer gıdalara göre üretim sırasında alerjenlerle çapraz bulaşma riski daha yüksektir.

“Eser miktarda yemiş içerebilir” uyarısı bulunan tüm gıdalardan kaçınmak en güvenlisidir. Ancak, alerji uzmanınız riski değerlendirmenize ve uygun yönetimi sağlamanıza yardımcı olacak kişiselleştirilmiş tavsiyelerde bulunabilir.

Yemiş Yağları

Bazı yağlar yemiş içerir ve ağaç yemişi alerjisi olanlar için risk oluşturabilir. Bunlar iki kategoriye ayrılabilir:

• Rafine Yağlar: Bunlar yüksek düzeyde işlenir ve bu da yemiş proteinlerinin yağda kalma olasılığını azaltır. Bu nedenle, alerjik reaksiyona neden olma olasılıkları düşüktür.
• Rafine Edilmemiş (Soğuk Sıkım) Yağlar: Örnekler arasında soğuk sıkım badem ve ceviz yağı bulunur. Bunlar, alerjik reaksiyona neden olmaya yetecek miktarda ağaç yemişi proteini içerebilir. Bu yağlar, ilgili yemişlere alerjisi olan kişiler tarafından tüketilmemelidir.

Bitkisel yağların içeriğini kontrol etmek de önemlidir, çünkü bazen eser miktarda ağaç yemişi içerebilirler. Eğer içeriyorlarsa, bu durum içerik listesinde vurgulanmak zorundadır.

Çapraz Bulaşma

Çapraz bulaşma, yemiş içermeyen bir gıdanın yanlışlıkla yemiş proteinleriyle temas etmesi durumunda meydana gelir. Bu, üretim sürecinde, depolamada veya yiyecek hazırlama sırasında olabilir. Çok hassas bireylerde, eser miktardaki ağaç yemişi proteinleri bile tüketildiğinde alerjik reaksiyona neden olabilir. Evde, tüm çalışma yüzeylerinin ve kesme tahtalarının sıcak, sabunlu suyla iyice temizlendiğinden emin olun. Reçel, tereyağı gibi ürünler için ayrı kaplar kullanın ve servis için daima temiz mutfak eşyaları kullanın.

Adı “Yemiş” Olan Ama Alerji Riski Taşımayan Gıdalar

İsimlerinde ‘yemiş’ veya ‘fındık/fıstık’ kelimesi geçmesine rağmen, ağaç yemişi ailesinden olmayan ve kaçınılması gerekmeyen birçok yiyecek vardır:

• Hindistan Cevizi: Kaçınılması gerekmez; bir palmiye ağacının meyvesidir (tohum).
• Muskat (Nutmeg): Kaçınılması gerekmez; muskat ağacının bir tohumudur.
• Su Kestanesi: Kaçınılması gerekmez; bir su sebzesidir.
• Kestane: Kestane alerjisi nadir kabul edilir. Ağaç yemişleri ve yer fıstığından farklı bir botanik kategoridedirler. Emin değilseniz alerji uzmanınızla konuşun.
• Balkabağı (Butternut squash): Kaçınılması gerekmez; teknik olarak bir meyvedir.
• Çam Fıstığı: Çam ağaçlarının yenilebilir tohumlarıdır. Yemiş alerjisi olan çoğu insanın çam fıstığından kaçınması gerekmez.

Dışarıda Yemek Yemek ve Seyahat

Gıda satışı yapan işletmelerin, yiyeceklerdeki alerjenler hakkında bilgi vermesi yasal bir zorunluluktur. Bu nedenle, menü açıklamalarından her zaman net olmayabileceği için yiyeceklerin ne içerdiğini sormaktan çekinmeyin. Ağaç yemişi alerjiniz olduğunu belirtmek ve yemekleri hazırlayan ve servis eden personelin dikkatli olmasını ve çapraz bulaşmadan kaçınmasını talep etmek önemlidir. Gitmeyi planladığınız yerleri önceden arayarak diyet ihtiyaçlarınızı karşılayıp karşılayamayacaklarından emin olmak da yardımcı olur.

Hava Yolculuğu

Birçok yemiş alerjisi olan kişi, özellikle uçak yolculuklarında endişe duyar. Kabin ekibinin fındık servis etmesi veya yakındaki birinin fındık paketi açması durumunda alerjik reaksiyon geçirme olasılığı bu korkuyu artırabilir.

Bu riski azaltmak için yapılabilecek birçok şey vardır:

• Yemek yemeden önce ellerinizi yıkayın.
• Tepsi masasını ve kol dayama yerlerini ıslak mendille silin.
• Fındıksız yemek talep edin veya kendi yemeğinizi getirin.
• Havayolundan diğer yolcuların fındık/yemiş tüketmemesi için bir anons yapmasını rica edin.
• Reçeteli tüm ilaçlarınızın yanınızda, kabin içinde bulunduğundan emin olun.

Havayolu şirketini rezervasyon yapmadan veya seyahat etmeden önce arayarak alerjiniz hakkında bilgi vermek ve alabilecekleri önlemleri sormak en iyisidir.

Cilt Bakım Ürünleri ve Kozmetikler

Ağaç yemişleri, nemlendiriciler, sabunlar ve şampuanlar gibi kozmetik ürünlerde kullanılabilir. Ürün etiketlerinde Latince isimleriyle de görünebilirler. İşte bazı örnekler:

• Tatlı/Acı Badem – Prunus dulcis/Prunus amara
• Brezilya Fıstığı – Bertholletia excelsa
• Kaju – Anacardium occidentale
• Fındık – Corylus rostrata
• Makademya – Macadamia ternifolia
• Pekan Cevizi – Carya Illinoinensis
• Antep Fıstığı – Pistacia vera
• Ceviz – Juglans regia / nigra
• Shea Yemişi – Butyrospermum Parkii

Cilde temas eden ve belirli bir gıda alerjenini içeren ürünlerden, o gıdaya alerjisi olan kişilerin kaçınması önerilir.

Anksiyete ve Destek

Gıda alerjisiyle yaşamak, alerjik reaksiyon geçirme korkusu ve alerjenlerden kaçınma ihtiyacı nedeniyle oldukça stresli olabilir. Kendinizin veya çocuğunuzun alerjisini yönetme konusunda endişeli hissetmeniz normaldir. Bu süreçte bir alerji uzmanından ve hasta destek gruplarından yardım ve rehberlik alabilirsiniz.