Güneşli bir günde bahçede vakit geçirmeyi herkes sever. Ancak polen ve küf alerjisi olanlar için bahçe işleriyle uğraşmak veya sadece dışarıda dinlenmek oldukça zorlayıcı olabilir. Kendinizi tamamen eve kapatmak gerçekçi bir çözüm olmasa da bu rehber sayesinde alerjenlerle teması nasıl azaltabileceğinizi öğrenebilirsiniz. Farklı polen ve küf türleri hakkında bilgi edinecek ve onlardan korunmak için etkili ipuçları bulacaksınız.

Önemli Bilgiler

• Polen veya küf sayımının yüksek olduğu polen mevsimlerinde dış mekân aktivitelerinizi sınırlayın.
• Polen seviyeleri, ısınan havayla birlikte yükseldiği sabahın erken saatlerinde ve hava soğumaya başladığında gün sonunda en yüksek seviyelere ulaşır.

Havada Gezen Alerjenler

Açık havada soluduğumuz hava kaynaklı alerjenler arasında en yaygın ve sorunlu olanlar polenler ve küf sporlarıdır. Saman nezlesinin tipik belirtileri arasında burun akıntısı, kaşıntılı ve sulu gözler, hapşırma ve burun tıkanıklığı hissi bulunur.

Bahçeler, polen ve küf gibi alerjenlere maruz kalmayı azaltacak şekilde tasarlanabilir. Alerji tedavisinin ilk prensibi kaçınmaktır. Kendinizi eve kapatmak gerçekçi bir seçenek olmasa da özellikle kapalı bahçelerde alerjenlerle teması azaltmak mümkündür.

Alerjiler Neden Önemlidir?

Saman nezlesi (alerjik rinit) vakaları son 15 yılda çarpıcı bir şekilde artmıştır. Saman nezlesi olan kişilerde astım atakları geçirme riski daha yüksektir. Ayrıca, bazı egzama hastaları, polen ve küf gibi havadaki alerjenlerle temas ettikten sonra cilt semptomlarının kötüleştiğini fark eder.

Polen Alerjisi Nedir?

Polen, bitki dünyasının erkek üreme hücresidir. Yüksek protein içeriği nedeniyle oldukça alerjeniktir. Polen, bitkinin erkek organından dişi organına genellikle rüzgar veya böcekler aracılığıyla taşınır. Rüzgarla taşınan polenler özellikle incedir ve esintiyle kolayca yayılır. Böcekler tarafından toplanıp taşınan polenler ise genellikle daha yapışkan ve ağırdır, bu nedenle solunum sorunları olan insanlar için daha az rahatsız edicidir. Bu yüzden böcekleri çeken bitkiler hem biyoçeşitlilik hem de insanlar için faydalıdır.

Polen Seviyelerinin Yükseldiği ve Düştüğü Zamanlar

Polen seviyeleri, günün başlangıcında ısınan havayla birlikte yükseldiğinde ve gün sonunda hava soğurken en yüksek seviyededir. Kuru ve sıcak havalarda, özellikle de rüzgarlıysa polen yoğunluğu artar. Bu nedenle, bu saatlerde dışarı çıkmaktan ve özellikle yorucu aktivitelerden kaçının. Göz koruyucu ve antihistaminikler gibi ilaçları kullanarak önlem almayı unutmayın. Yaz aylarında polen durumu yayınları size rehberlik edecektir. Ancak unutmayın ki, farklı türlere ait polenler ocak ayından ekim ayına kadar havada bulunabilir.

Ağaçlar genellikle ilkbaharda, ocak ayından mayısa kadar polen saçar. Ardından, ilkbaharın sonu veya yazın başında çayır poleni mevsimi başlar. Yaz sonu ise yabani ot polenlerinin mevsimidir. Polen takvimi, hangi yaygın ağaçların, çayırların ve yabani otların ne zaman polen yaydığını gösterir. Örneğin, mayıs ayında ana alerjenik polen meşe polenidir ve saman nezlesi hastalarının yaklaşık %20’sini etkiler. Eğer çayır polenine alerjiniz varsa, polen sayımının mayıs sonu ve haziran başından itibaren yüksek olacağını unutmayın. Çayır poleni mevsimi, sonraki bir veya iki hafta içinde kuzeye doğru yayılacaktır.

Ağaç ve Çalı Polenleri

Havadaki polenlerin en bilinen ve en tehlikeli kaynakları, özellikle kedicikleri (püskül şeklinde çiçekleri) olan bazı ağaçlar ve çalılardır. Bunlar arasında kızılağaç, dişbudak, kayın, huş ağacı, karaağaç, fındık, ginko, dut, ardıç, meşe, çam, kavak, tatlı kestane, ceviz ve porsuk ağacı bulunur. Bu ağaçlar arasında huş ağacı en güçlü olanlardan biridir; sadece saman nezlesini değil, aynı zamanda oral alerjileri de (bazı yiyeceklere karşı alerjiler) tetikleyebilir.

Bu ağaç ve çalıların bazıları “dioik”tir, yani erkek ve dişi bitkiler ayrıdır. Peyzaj endüstrisi, özellikle sokak ağaçları için genellikle erkek bitkilerin üretimine odaklanmıştır. Çünkü dişi bitkilerin aksine, erkek bitkiler meyve vermezler ve bu da kaldırımlarda kirlilik ve kayma tehlikesi yaratmaz. Bahçenizde daha düşük polen seviyeleri için, türün erkekleri yerine dişilerini ekin.

Çayır ve Çiçek Polenleri

Çayır poleni, saman nezlesinin en yaygın tetikleyicisidir. Türkiye’de de en sık rastlanan polen alerjisi nedenlerinden biridir. Çayır poleni çoğunlukla yaz aylarında hem süs bitkilerinde hem de çim ve çayırlarda bulunur. Ancak, çimlerin düzenli olarak biçilmesiyle polen miktarı azaltılabilir. Bir seçenek de gerçek çimi yapay çim ile değiştirmektir.

Bahçenize dikmek için ağaç, çalı ve çiçek seçiyorsanız, böcekleri çeken çiçeklere sahip türler en iyisidir. Özellikle böceklerin nektar aramak için çaba sarf etmesi gereken çiçekleri tercih etmelisiniz. Bu çiçekler genellikle trompet şeklindedir; birçoğu büyük ve canlı renklidir. Genel olarak, çift katmerli çiçekler, tek katmerli olanlara göre bahçedeki polen seviyelerini düşürmek için daha iyidir.

Doğru Bitki, Doğru Kişi, Doğru Yer

Elbette her kuralın istisnaları vardır ve bir alerjenin etkisi genellikle koşullara bağlıdır. Dar bir alandaki yanlış (yüksek polenli) bir çalı, daha açık bir alandaki aynı çalıdan daha fazla soruna neden olabilir. Bazen bu, bitkinin boyunun burnunuza ve göz seviyenize olan uzaklığıyla ilgilidir. Örneğin, Kaliforniya leylağı (Ceanothus) poleni oldukça yapışkan ve ağırdır. Eğer bir yer örtücü olarak veya bir bordürün arkasında bir çalı olarak dikilirse, polen toprağa düşer ve havada bir sorun yaratmaz. Ancak bir Kaliforniya leylağı ağacının altında oturan biri, özellikle esintili bir ilkbahar gününde polen yağmuruna tutulabilir.

Koku ve Temas

Dikkat edilmesi gereken başka faktörler de vardır. Bazı bitkiler onlara dokunduğunuzda cilt reaksiyonlarına neden olur; bunlar genellikle tüylü gövdeler veya yapraklarla karakterizedir. Güçlü parfümlerden de kaçınılmalıdır. Kokularıyla böcekleri çeken çiçekler, parfümlere karşı hassasiyeti olan bazı kişileri tetikleyebilir. Beyaz çiçekler genellikle daha yoğun kokuludur.

Küfler

Küfler, mantarların devasa ailesine aittir. Mantarlar doğal ayrıştırıcılardır; ekolojik işlevleri organik maddeyi parçalayarak toprağı zenginleştiren besinler üretmektir. Açık havada çoğu küf, ölü bitki maddeleri üzerinde yaşar – tipik olarak kompost yığınları, sonbaharda dökülen yaprak yığınları veya ölü dallar ve nemli ahşap yapılar gibi.

Mantarlar, atmosfere salınan sporlarla ürerler. Bunlar, solunduğunda burun deliklerinin ötesine, ciğerlerin derinliklerine ulaşabilen son derece ince parçacıklardır. Sporlar polenlerden bile daha incedir ve ilkbahardan sonbaharın sonlarına kadar havayı doldurur. Çoğu dış mekan küfü kış aylarında uykuya dalar; zemin donduğunda sporlar hapsolur ve hava genellikle daha temiz olur.

Sporların karakteri ve davranışı mevsime ve yerel koşullara göre değişir. Küf sayımları, havaya bağlı olarak hızla değişebilir. Belirli spor türleri yaz aylarında kuru, esintili havalarda en yüksek seviyelere ulaşır. Bazıları ise sporlarını serbest bırakmak için yüksek nem, sis veya çiy gerektirir. Bu ikinci grup, gece ve yağmurlu dönemlerde, özellikle sonbaharda bol miktarda bulunur.

Bahçedeki en büyük spor kaynağı, bir kompost yığınını çevirmek ve içeriğini yaymaktır. Eğer bu yapılması gerekiyorsa, ya işi yağmur yağarken yapın (sporları doğal olarak toprağa geri yıkamak için), bir yüz maskesi takın ya da en iyisi başkasından yapmasını isteyin!

Alerjiden Korunmak İçin Altın Değerinde İpuçları

Zamanlama Meselesi

• Polen veya küf sayımının yüksek olduğu dönemlerde dış mekan aktivitelerini sınırlayın. Bu, soluduğunuz miktarı azaltacaktır.
• Saman nezleniz varsa, polen toplayabilecekleri için çamaşırları dışarıda kurutmaktan kaçının.
• Hava durumu tahminlerini günlük olarak takip edin ve polen yoğunluğu yüksek olduğunda (genellikle daha sıcak, kuru günlerde) mümkün olduğunca içeride kalın. Yağmur poleni havadan temizler, bu nedenle daha serin ve yağmurlu günlerde polen yoğunluğu daha düşük olacaktır.

Açık Havada Eğlenin, Ama…

• Egzama sorunu yaşayan kişiler çimlerde yuvarlanmaktan kaçınmalıdır.
• Sonbahar yapraklarını tekmeleme isteğinden kaçının.
• Küf sporlarına alerjiniz varsa, ılık nemli koşullarda veya çürüyen yaprakların arasında ormanda yürümeyin.

Pencereleri Açık mı, Kapalı mı?

• Yüksek polen ve spor sayımları sırasında pencereleri kapalı tutun.
• Mümkün olduğunda araba kullanmak yerine uygun bir maske ile yürüyün veya bisiklete binin. Çünkü araba, polen ve sporlar da dahil olmak üzere partikülleri hapsetme eğiliminde olan çok kapalı bir alandır.

Doğru Bahçecilik Yöntemleri

• Mümkün olan yerlerde organik kompost yerine düşük alerjenli malç kullanın.
• Gerçek çiminiz varsa, düzenli olarak biçildiğinden ve oldukça kısa tutulduğundan emin olun ki çiçek açmasınlar.
• Gerçek çime alternatif olarak deck, çakıl veya yapay çim gibi seçenekleri düşünün.
• Tırpan kullanmayın, çünkü bu bitki özsuyunu cildinize sıçratabilir.
• Biçilmiş çimleri çimlerin üzerinde bırakmayın.
• Havaya çok fazla polen salan bitkilerden kaçının.
• Spor saldıkları için eğrelti otu kullanmaktan kaçının.
• Düşük polenli bitkiler ekin.
• Küf sporlarının salınımını önlemek için kompost yığınını kapalı tutun.
• Pencerelerin yakınına tırmanıcı bitkiler dikmekten kaçının.

Hava Değişimi

• Şehir içi alanlarda ve yoğun trafik güzergahlarında dışarıda geçirilen zamanı sınırlayın. Kırsal alanlarda ise hasat zamanına dikkat edin. Deniz meltemleri poleni içeri doğru iter, bu nedenle belirtilerinizi hafifletmek için sahil kenarına kaçabilirsiniz.

Koruyucu Ekipman Giyin

• Koruyucu gözlük, eldiven ve kıyafet giyin ve içeri girmeden önce bunları çıkarın. Duş almak, kalan alerjenleri temizlemeye yardımcı olacaktır.
• Çimleri biçmekten veya yaprakları tırmıklamaktan kaçının. Bu görevleri yapmak zorundaysanız, filtrasyonlu bir yüz maskesi kullanın.
• Dışarıdayken polen alerjenlerini gözlerinizden uzak tutmak için yüzü saran güneş gözlükleri takın.
• Geniş kenarlı bir şapka takmak, polenlerin gözlerinize, saçınıza ve yüzünüze gelmesini engellemeye yardımcı olabilir.
• Hipoalerjenik göz makyajı, özellikle de rimel seçin.
• Havuzda yüzerken yüzücü gözlüğü kullanın.
• Alerjenleri temizlemek için gözlerinizi suyla yıkayın.

Ek Önlemler

• Polenleri ve alerjenleri temizlemek için tuzlu su içeren bir burun spreyi kullanın.
• Polenleri ve diğer alerjenleri hapsetmek veya engellemek ve reaksiyonu önlemeye yardımcı olmak için her bir burun deliğinin kenarına etkili bir alerjen bariyer kremi uygulayın.
• Yüksek polenli günlerde, eve geldikten sonra duş alın, saçınızı yıkayın ve kıyafetlerinizi değiştirin.
• Eğer iç mekanlarda da belirtiler yaşıyorsanız, iyi bir hava filtresi yardımcı olacaktır. Ancak dışarıdaki klima ünitesinin yanında yüksek polen veya spor üreten bitki/materyal olmadığından emin olun.
• Polen sayımı yüksek olduğunda çamaşırlarınızı dışarıda bir çamaşır ipinde kurutmaktan kaçının.