Lösemi, beyaz kan hücrelerinin kanseridir. Akut lösemi, hastalığın hızlı ve agresif bir şekilde ilerlediği anlamına gelir ve genellikle acil tedavi gerektirir.

Akut lösemi, etkilenen beyaz kan hücresinin türüne göre sınıflandırılır. Beyaz kan hücrelerinin 2 ana türü şunlardır:

• Miyeloid kök hücrelerden gelen monositler ve granülositler
• Lenfoid kök hücrelerden gelen lenfositler

Bu başlık, monosit veya granülosit hücrelerinin agresif bir kanseri olan akut miyeloid lösemiye (AML) odaklanmaktadır.

Diğer lösemi türleri ayrı başlıklar altında incelenmektedir:

• Akut lenfoblastik lösemi
• Kronik miyeloid lösemi
• Kronik lenfositik lösemi

AML Belirtileri

AML belirtileri genellikle birkaç hafta içinde gelişir ve zamanla kötüleşir.

Belirtiler şunları içerebilir:

• Solgun veya “rengi atmış” görünmek
• Yorgun veya güçsüz hissetmek
• Nefes darlığı
• Sık enfeksiyon geçirme
• Diş eti kanaması veya burun kanaması gibi olağandışı ve sık morarma veya kanama
• Çaba göstermeden kilo vermek

Tıbbi Yardım Alma

Sizde veya çocuğunuzda olası AML belirtileri varsa bir aile hekimine başvurun.

Nedenin lösemi olması pek olası olmasa da, bu belirtilerin araştırılması gerekir.

Eğer aile hekiminiz lösemi olabileceğinizi düşünürse, kan hücrelerinizi kontrol etmek için kan testleri isteyecektir.

Testler bir sorun olduğunu gösterirse, ileri tetkik ve tedavi için acilen kan hastalıkları uzmanına (hematolog) yönlendirilirsiniz.

AML’ye Ne Sebep Olur?

AML’ye tam olarak neyin sebep olduğu net değildir ve çoğu vakada tanımlanabilir bir neden bulunmaz.

Ancak bazı durumlar AML riskinizi artırabilir:

• Daha önce kemoterapi veya radyoterapi görmüş olmak
• Çok yüksek düzeyde radyasyona maruz kalmak (önceki radyoterapi tedavisi dahil)
• Sigara içmek ve imalatta kullanılan ve aynı zamanda sigara dumanında da bulunan benzen adlı kimyasala maruz kalmak
• Bir kan hastalığına veya Down sendromu gibi bazı genetik durumlara sahip olmak

Kimler Etkilenir?

AML, nadir görülen bir kanser türüdür.

AML gelişme riski yaşla birlikte artar. En sık 75 yaş üstü kişilerde görülür.

AML Nasıl Tedavi Edilir?

AML hızla gelişebildiği için tedaviye mümkün olan en kısa sürede başlanması gerekir.

Kemoterapi, AML için ana tedavi yöntemidir. Vücudunuzdaki lösemi hücrelerini olabildiğince çok öldürmek ve durumun geri gelme (nüksetme) riskini azaltmak için kullanılır.

Bazı durumlarda, kemik iliği veya kök hücre nakli ile birlikte yoğun kemoterapi ve radyoterapi gerekebilir.

Belirtiler

Akut miyeloid lösemi (AML) belirtileri genellikle birkaç hafta içinde gelişir ve olgunlaşmamış beyaz kan hücrelerinin sayısı arttıkça daha şiddetli hale gelir.

AML belirtileri şunları içerebilir:

• Cildin solgun veya “rengi atmış” görünmesi
• Yorgunluk
• Nefes darlığı
• Çaba göstermeden kilo verme
• Sık enfeksiyon geçirme
• Yüksek ateş, sıcak basması veya titreme (ateş)
• Gece terlemeleri
• Diş eti kanaması veya burun kanaması gibi olağandışı ve sık kanamalar
• Cildin kolay morarması
• Ciltte düz kırmızı veya mor noktalar
• Kemik ve eklem ağrısı
• Karnınızda dolgunluk veya rahatsızlık hissi
• Boyun, koltuk altı veya kasıkta dokunduğunuzda ağrıyabilen şiş bezeler

Ne Zaman Tıbbi Yardım Alınmalı?

Sizde veya çocuğunuzda AML belirtileri varsa bir aile hekimine başvurun.

Nedenin AML olması pek olası olmasa da, bu belirtilerin araştırılması ve derhal tedavi edilmesi gerekir.

Nedenleri

Akut miyeloid lösemiye (AML) neyin sebep olduğu net değildir, ancak miyeloid kök hücreler gerekenden daha fazla beyaz kan hücresi üretir.

Üretilen beyaz kan hücreleri henüz olgunlaşmamıştır, bu nedenle tam gelişmiş beyaz kan hücrelerinin enfeksiyonla savaşma özelliklerine sahip değillerdir.

Olgunlaşmamış hücrelerin sayısı arttıkça, sağlıklı kırmızı kan hücreleri ve trombositlerin miktarı azalır ve lösemi belirtilerinin çoğuna bu düşüş neden olur.

Artan Risk

AML’deki genetik mutasyonu neyin tetiklediği bilinmemekle birlikte, bir dizi farklı şey bu durumu geliştirme riskinizi artırabilir.

• Radyasyona Maruz Kalma: Önemli düzeyde radyasyona maruz kalmak AML geliştirme şansınızı artırabilir, ancak bu genellikle çok yüksek seviyelerde maruz kalmayı gerektirir. Daha önce kanser tedavisi kapsamında radyoterapi görmüş bazı kişilerde AML riski daha yüksek olabilir.
• Benzen ve Sigara: Benzen kimyasalına maruz kalmak, yetişkinlerde bilinen bir AML risk faktörüdür. Benzen, benzinde bulunur ve ayrıca kauçuk endüstrisinde de kullanılır, ancak insanları uzun süreli maruziyetten korumak için sıkı kontroller vardır. Benzen aynı zamanda sigara dumanında da bulunur, bu da sigara içenlerin neden artan bir AML geliştirme riskine sahip olduğunu açıklayabilir.
• Önceki Kanser Tedavisi: Daha önceki, ilişkisiz bir kanser için radyoterapi ve belirli kemoterapi ilaçlarıyla tedavi görmek, yıllar sonra AML geliştirme riskinizi artırabilir.
• Kan Hastalıkları: Miyelodisplazi, miyelofibroz veya polisitemi vera gibi belirli kan bozuklukları olan kişilerin AML geliştirme riski artar.
• Genetik Bozukluklar: Down sendromu ve Fanconi anemisi dahil olmak üzere belirli genetik rahatsızlıkları olan kişilerin lösemi geliştirme riski artar.

Teşhis

Akut miyeloid lösemi (AML) teşhisinin ilk aşamalarında, aile hekiminiz durumun fiziksel belirtilerini kontrol eder ve kan testleri yaptırmanızı sağlar.

Test örneğinde yüksek sayıda anormal beyaz kan hücresi veya çok düşük kan sayımı lösemiyi gösterebilir.

Eğer durum buysa, acilen bir kan hastalıkları uzmanına (hematolog) yönlendirilirsiniz. Hematolog daha ileri testler yapabilir.

Kemik İliği Biyopsisi

AML teşhisini doğrulamak için, mikroskop altında incelenmek üzere kemik iliğinizden küçük bir örnek alınır. Bu prosedür kemik iliği biyopsisi olarak bilinir.

Doktor veya hemşire, kalça kemiğinizin arkasındaki bir deri bölgesini uyuşturduktan sonra, sıvı kemik iliği örneğini almak için ince bir iğne kullanır. Bazı durumlarda hem sıvı kemik iliği hem de ince bir kemik iliği parçası birlikte alınır.

İşlem sırasında acı hissetmezsiniz, ancak örnek alınırken bir rahatsızlık hissi olabilir. Sonrasında birkaç gün morarma ve rahatsızlık yaşayabilirsiniz. İşlem yaklaşık 20 ila 30 dakika sürer.

Kemik iliği örneği, kanserli hücreler açısından kontrol edilir. Kanserli hücreler mevcutsa, biyopsi aynı zamanda ne tür löseminiz olduğunu belirlemek için de kullanılabilir.

İleri Testler

AML’nizin ilerlemesi ve yaygınlığı hakkında daha fazla bilgi almak için başka testler kullanılabilir. Bu testler aynı zamanda nasıl tedavi edilmesi gerektiğine karar vermeye de yardımcı olur.

• Genetik Testler: Kan ve kemik iliği örneklerinde, ne tür bir AML’ye sahip olduğunuzu bulmak için genetik testler yapılabilir. Bu, doktorların en uygun tedavi hakkında karar vermelerine yardımcı olur.
• Göğüs Röntgeni: Kalbinizin ve akciğerlerinizin sağlıklı olup olmadığını kontrol etmek için bir göğüs röntgeni kullanılabilir. Bu testler, doktorların sizin için en uygun tedaviye karar vermeden önce genel sağlık durumunuzu değerlendirmelerine yardımcı olur.
• Lomber Ponksiyon: AML’nin sinir sisteminize yayıldığı riskinin düşünüldüğü nadir durumlarda, bir lomber ponksiyon (belden sıvı alma) yapılabilir. Bu işlemde, omurganızı çevreleyen ve koruyan sıvıdan (beyin-omurilik sıvısı) bir örnek almak için bir iğne kullanılır, böylece kanserli hücreler açısından kontrol edilebilir.

Teşhisle Başa Çıkma

AML teşhisi konması özellikle zor olabilir, çünkü durum genellikle aniden ortaya çıkar ve tedaviye hızla başlanması gerekir.

Bu durum üzücü ve kafa karıştırıcı olabilir. Ancak ne tür löseminiz olduğunu, hangi tedaviye ihtiyacınız olduğunu ve tedavinin sizi nasıl etkileyeceğini öğrenmek, daha iyi başa çıkmanıza ve daha fazla kontrol sahibi hissetmenize yardımcı olabilir.

Tedavi

Akut miyeloid lösemi (AML), hızla büyüyen agresif bir kanserdir, bu nedenle tedavi genellikle teşhis konulduktan birkaç gün sonra başlar.

AML karmaşık bir durum olduğu için, genellikle multidisipliner bir ekip (MDT) olarak adlandırılan farklı uzmanlardan oluşan bir grup tarafından tedavi edilir.

Tedavi Planınız

AML tedavisi genellikle iki aşamada gerçekleştirilir:

• İndüksiyon (Başlangıç Aşaması): Bu ilk tedavi aşaması, kanınızdaki ve kemik iliğinizdeki lösemi hücrelerinin mümkün olduğunca çoğunu öldürmeyi ve sahip olabileceğiniz semptomları tedavi etmeyi amaçlar.
• Konsolidasyon (Pekiştirme Aşaması): Bu aşama, vücudunuzda kalan lösemi hücrelerini öldürerek kanserin geri gelmesini (nüksetmesini) önlemeyi amaçlar.

İndüksiyon aşaması her zaman başarılı olmayabilir ve konsolidasyona başlamadan önce bazen tekrarlanması gerekir.

Eğer AML tedavisi komplikasyonları yaşama riskinizin yüksek olduğu düşünülüyorsa (örneğin, 75 yaşın üzerindeyseniz veya başka bir altta yatan sağlık sorununuz varsa), daha az yoğun kemoterapi tedavisi uygulanabilir.

İndüksiyon Aşaması

AML için alacağınız ilk tedavi, büyük ölçüde yoğun kemoterapiyi kaldırabilecek kadar zinde olup olmadığınıza veya daha düşük dozda bir tedavinin önerilip önerilmediğine bağlıdır.

• Yoğun Kemoterapi: Yoğun indüksiyon kemoterapisi alabiliyorsanız, kanınızdaki ve kemik iliğinizdeki kanserli hücreleri öldürmek için size yüksek dozda kemoterapi ilaçları verilecektir. Genellikle iki veya daha fazla kemoterapi ilacının bir kombinasyonu verilir. Tedavi hastanede veya bir uzman merkezde gerçekleştirilir, çünkü çok yakın tıbbi ve hemşirelik gözetimine ihtiyacınız olacaktır. Kanınızda yeterli sağlıklı kan hücresi olmayacağı için düzenli kan nakilleri alırsınız. Ayrıca enfeksiyonlara karşı savunmasız olacaksınız, bu nedenle sağlığınızın dikkatle izlenebildiği ve herhangi bir enfeksiyonun hızla tedavi edilebildiği temiz ve istikrarlı bir ortamda olmanız önemlidir. Yoğun kemoterapinin yan etkileri yaygındır ve şunları içerebilir: bulantı veya kusma, kolay morarma veya kanama, ishal, iştahsızlık, ağız yaraları (mukozit), yorgunluk, cilt döküntüleri, saç dökülmesi ve geçici veya kalıcı kısırlık.
• Yoğun Olmayan Kemoterapi: Doktorlarınız yoğun kemoterapinin etkilerine dayanamayacak kadar zinde olmadığınızı düşünürse, yoğun olmayan bir tedavi önerebilirler. Bu, standart yoğun tedaviye alternatif bir kemoterapi türü kullanmayı içerir ve genellikle ayakta tedavi bazında verilebilir.

Diğer İlaçlar

Akut promyelositik lösemi olarak bilinen AML türüne sahipseniz, genellikle kemoterapinin yanı sıra başka ilaçlar da alırsınız. En sık kullanılan iki ilaç şunlardır:

• All-trans retinoik asit (ATRA): Olgunlaşmamış beyaz kan hücrelerini sağlıklı olgun hücrelere dönüştürür.
• Arsenik trioksit: Lösemi hücrelerinin ölümünü hızlandırır ve olgunlaşmamış kan hücrelerini sağlıklı olgun hücrelere dönüştürür.

Konsolidasyon Aşaması

İndüksiyon kemoterapisinden sonra AML kalmamışsa, tedavinin bir sonraki aşaması konsolidasyondur. Bu genellikle enjeksiyon veya tablet olarak verilebilen düzenli kemoterapi ilacı almayı içerir ve birkaç ay sürer.

Diğer Tedaviler

• Radyoterapi: Kanserli hücreleri öldürmek için yüksek dozda kontrollü radyasyon kullanılır. Genellikle kemik iliği veya kök hücre nakline vücudu hazırlamak için veya nadiren de olsa sinir sistemine veya beyne yayılmış ileri vakaları tedavi etmek için kullanılır.
• Kemik İliği ve Kök Hücre Nakilleri: Tedavi işe yaramazsa veya löseminizin geri gelme olasılığı yüksekse, size bir kemik iliği veya kök hücre nakli teklif edilebilir. Nakilden önce, kemik iliğinizdeki hücreleri yok etmek için yoğun yüksek doz kemoterapi ve muhtemelen radyoterapi almanız gerekecektir. Nakiller, donörün doku tipinin alıcınınkiyle aynı olması durumunda daha iyi sonuç verir.
• Hedefe Yönelik İlaçlar: Belirli AML türlerine sahipseniz size hedefe yönelik ilaçlar teklif edilebilir. Bu ilaçlar kanser hücrelerinin büyüme şeklini etkiler.
• Klinik Araştırmalar: Tedavinizin bir parçası olarak, bakım ekibiniz AML’yi tedavi etmenin en iyi yolunu bulmayı amaçlayan bir klinik araştırmaya katılmanızı önerebilir.

Komplikasyonlar

Akut miyeloid löseminiz (AML) varsa, komplikasyonlar yaşayabilirsiniz. Bunlar durumun kendisinden kaynaklanabileceği gibi, tedavinin bir yan etkisi olarak da ortaya çıkabilir.

Zayıflamış Bağışıklık Sistemi

Zayıflamış bir bağışıklık sistemine sahip olmak AML’nin yaygın bir komplikasyonudur. Tedavi ile kanınız normal işleyişine geri dönse bile, AML’yi tedavi etmek için kullanılan birçok ilaç bağışıklık sisteminizi geçici olarak zayıflatabilir.

Bu, bir enfeksiyon geliştirmeye daha yatkın olduğunuz ve gelişen herhangi bir enfeksiyonun normalden daha ciddi olabileceği anlamına gelir. Olası bir enfeksiyonun herhangi bir belirtisini derhal tedavi biriminize bildirin. Enfeksiyon belirtileri şunları içerebilir: yüksek ateş, boğaz ağrısı, nefes darlığı veya öksürük ve idrar yaparken ağrı.

Kanama

AML’niz varsa, kanınızdaki düşük trombosit (pıhtılaşma hücreleri) seviyeleri nedeniyle daha kolay kanayabilir ve morarabilirsiniz. Kanama ayrıca aşırı olabilir.

Vücut içinde ciddi kanamalar meydana gelebilir:

• Kafatası içinde: Şiddetli baş ağrısı, ense sertliği, kusma ve kafa karışıklığı gibi belirtilere neden olur.
• Akciğerler içinde: Kanlı öksürük, solunum güçlüğü ve mavimsi bir cilt tonu (siyanoz) gibi belirtilere neden olur.
• Mide içinde: Kan kusma ve çok koyu veya katran benzeri renkte dışkılama gibi belirtilere neden olur.

Bu tür kanamaların tümü tıbbi acil durum olarak kabul edilmelidir. Bir kanama meydana geldiğini düşünüyorsanız derhal 112’yi arayarak ambulans isteyin.

Kısırlık

AML’yi tedavi etmek için kullanılan tedavilerin çoğu kısırlığa neden olabilir. Bu genellikle geçicidir, ancak bazı durumlarda kalıcı olabilir.

Özellikle kemik iliği veya kök hücre nakline hazırlık olarak yüksek dozda kemoterapi ve radyoterapi alan kişiler kalıcı kısırlık riski altındadır.

Tedavi ekibiniz, tedaviye başlamadan önce sizin özel durumunuzdaki kısırlık riski hakkında sizinle konuşabilir ve doğurganlık seçeneklerini tartışabilir.