Astım, nefes alma sorunları yelpazesi yaratır; bunlar arasında hırıltılı solunum, akciğerlerde/göğüste sıkışma hissi ve öksürük yer alır. Bu bilgi formu, çocuğunuzda aranması gereken astım belirtileri hakkında bilgi verir ve inhalerler, steroidler ve nebülizatörler gibi astım tedavilerini açıklar. Çocuğunuzun astımını yönetmek için ipuçları sunar ve acil bakım konusunda rehberlik eder.

Çocuklarda Astım Belirtileri

Astım, nefes alma sorunları yelpazesi yaratır. Bunlar hırıltılı solunum, akciğerlerde/göğüste sıkışma hissi, nefes alma zorluğu ve öksürük (genellikle gece veya sabah erken saatlerde) içerir.

Bunların en ciddisi, hastanın nefes almakta zorlandığı ‘astım atağı’ olarak bilinir. Astım atağı hızlı tedavi gerektirir; reçeteli astım ilacınız varsa ve işe yaramıyorsa, derhal tıbbi yardım alın.

Belirtiler genellikle akciğerlerdeki küçük hava yollarının iltihaplanması ve daralmasından kaynaklanır, bu da akciğerlere hava giriş/çıkışını zorlaştırır. Astımlı çocuklar genellikle nefes vermede nefes almaktan daha fazla zorlanır. Hava yollarının daralması, astımlı çocukların yaşadığı göğüs sıkışması, hırıltılı solunum ve özellikle geceleri öksürükten sorumludur.

Çocukluk Çağı Hırıltılı Solunumu

Astım belirtileri her gün olmayabilir: Özellikle okul öncesi çağdaki birçok çocuk, sadece soğuk algınlığı gibi bir tetikleyici olduğunda belirtiler gösterir. Günümüzde böyle çocuklar astım teşhisi almaz, ‘hırıltılı solunum’ olarak adlandırılır, çünkü en az yarısı büyüdükçe hırıltıdan kurtulur. Bazı çocuklar için hava yollarında iltihap vardır ve günlük tedavi gerektirir. Bu nedenle, kurtarma ilacını her zaman yanınızda bulundurun ve tetikleyicilerden mümkün olduğunca kaçının.

Çocukluk çağı astımı İngiltere’de bir milyondan fazla çocuğu etkileyen yaygın bir durumdur. Polen, hayvanlar/evcil hayvanlar, ev tozu akarı, viral ve göğüs enfeksiyonu, sigara dumanı, diğer çevresel tahriş ediciler ve soğuk hava gibi tetikleyiciler astımı tetikler. Bazı çocuklarda egzersiz, hava sıcaklığı değişiklikleri ve stres de hırıltılı atakları provoke edebilir.

Okul çocuklarında astım atakları yaşayanların %7-10‘u, astımlarını tetikleyen alerjilerden muzdarip olabilir.

Astımlı birçok çocukta alerji de vardır. Bu çocuklarda astım, sadece belirtileri tedavi ederek değil, alerjik nedeni ele alarak da kontrol edilebilir. Belirtiler devam ederse veya saman nezlesi mevsiminde olursa, aile hekiminizle konuşun; alerji testi ve yönetimi için alerji uzmanına sevk edilebilirsiniz.

Çocuğunuz egzersiz sırasında şikayet etmeye başlarsa, geceleri öksürürse veya belirtileri viral enfeksiyon, soğuk hava veya hava değişiklikleri nedeniyle değişirse not alın; aile hekiminiz veya pratik/astım hemşirenizle tartışın.

Astım ve Hırıltılı Solunum Teşhisi

Astım, belirti öyküsü kullanılarak teşhis edilebilir; daha büyük çocuklarda tepe akış veya spirometri (akciğerlerin ne kadar etkili çalıştığını ölçen) gibi testler yardımcı olabilir. Alerji cilt prick testleri, kan testleri, göğüs röntgeni ve basit akciğer fonksiyon testleri (çocuğun yaşına bağlı olarak) teşhise yardımcı olabilir.

Astım Tedavileri

Astım tedavisi bireye göre değişir. Çoğu çocuk inhaler ile tedavi edilir.

İnhalerler

Astım ilacını hava yollarına ulaştıran farklı inhaler cihazları vardır.

Biri ‘rahatlatıcı’ (nefes almayı kolaylaştırmak için kullanılır) ve biri ‘önleyici’ (her gün, iyi olduğunuzda bile alınır, hava yollarındaki iltihabı durdurmaya yardımcı olur).

• Önleyiciler, akciğerlerdeki iltihaplı alanları azaltmak ve astım belirtilerinin oluşmasını önlemek için kullanılır. Genellikle günde bir veya iki kez inhale edilen steroid ilaç içerir ve astımı kontrol etmek için uzun vadeli tedavi olarak çalışır.
• Rahatlatıcılar (bronkodilatörler), astım belirtileri geliştiğinde anında rahatlama sağlamak için kullanılır. Bu inhalerler, hava yollarını açarak akciğerlere daha fazla hava girmesini sağlar ve nefes almayı kolaylaştırır. İltihabı azaltmaz veya gelecekteki belirtileri önlemez.

Bazı ilaçlar hem önleyici hem rahatlatıcı olarak çalışır.

Nasıl Kullanılır

Önleyici inhalerlerin etkisinin birkaç gün süreceğini unutmayın. Çocuğunuz önleyici ilaca başladıktan sonra, astım belirtileri kararsızlaşmadıkça rahatlatıcı inhaleri sadece ara sıra kullanmalıdır.

İnhalerler çeşitli renk ve şekillerde gelir ve bazı insanlar onları ‘pompa’ veya ‘puffer’ olarak adlandırır. Astım tedavisi bireye göre değişir. Çoğu çocuk, kuru toz formunda veya itici gazlı aerosol formunda inhaler ile tedavi edilir. Çocuklar bazı inhaler cihazlarını diğerlerinden daha kolay kullanır, bu yüzden alternatif cihazları denemek faydalı olabilir. Astım veya pratik hemşireniz yardımcı olabilir. Bazen farklı inhalerleri denemek, çocuğunuzun ihtiyaçlarına en uygun olanı bulmak için gereklidir.

Spacer’lar

Astımlı çoğu çocuk ve hatta yetişkin, ilaçların akciğerlere ulaşmasını sağlayan ‘spacer’lar alır. Bu, ‘önleyici’ ilaçlar için özellikle önemlidir.

Sağlık uzmanınız, inhalerle spacer cihazı kullanmayı önerebilir. Çünkü nefes alma ile inhaleri basmayı koordine etmek zor olabilir; spacer’lar ilacı inhaleri aktive etmekten bağımsız olarak vermeye izin verir.

Spacer ayrıca ilacın daha fazlasının akciğerlere girmesini sağlar (bu, çocuğunuzun genel olarak daha az ilaca ihtiyaç duyabileceği anlamına gelebilir ve yan etkileri azaltabilir). Birçok hastane artık astım ataklarında nebülizatörler yerine spacer kullanır, çünkü bu çocuğun daha erken taburcu olmasını sağlayabilir.

Bebekler ve küçük çocuklar için spacer ile yüz maskesi sağlanır. İlaç verirken çocuğunuzu distrakte ederek ve oyuncak bebeklerle rol oynayarak daha işbirlikçi olmasını sağlayabilirsiniz. Çocuğunuzun inhalerini kullanmakta zorlandığından endişeleniyorsanız ve ilacı doğru inhale etmediğinden şüpheleniyorsanız, doktorunuz veya hemşirenizle kontrol edin. Hemşire, çocuğunuzun tedaviyi nasıl aldığını göstermek için kukla inhaler kullanmasını isteyebilir. Hemşire daha sonra tekniği tartışabilir ve gerekli iyileştirmeleri söyleyebilir.

Çocuğunuzun Astımını Kontrol Etmek

Tüm çocuklar Kişiselleştirilmiş Astım Eylem Planı (PAAP) sahibi olmalıdır. Bu, sağlık uzmanınız tarafından tamamlanan yazılı astım eylem planıdır; çocuğunuzun belirtileri kötüleştiğinde tanımayı ve astım atağı durumunda ne yapılacağını yardımcı olur.

Astım belirtileri kötüleşirse veya rahatlatıcı inhaleri normalden fazla kullanıyorsa (haftada üç-dört kezden fazla), aile hekiminizi arayın.

Rahatlatıcı inhaleri (genellikle mavi) her zaman çocuğunuzla taşıyın ve çocuğa ve ona bakan herkese kolay erişilebilir olsun. Egzersiz, astım belirtilerini iyileştirmede önemli rol oynar ve evde ve başka yerlerde çevresel tetikleyicileri en aza indirmekle birlikte yönetimde gerçek fark yaratabilir. Çocuğunuzun egzersiz rejimi hakkında endişeleriniz varsa, astım kontrolü hakkında tedavi eden doktor/hemşire ile kontrol edin.

İlacı reçete edildiği gibi ve düzenli alınmasını sağlayın. Çocuklar büyüdükçe ve bağımsızlaştıkça, nazik hatırlatmalar verebilirsiniz. İlacın reçete edildiği gibi düzenli alınmazsa astım belirtilerinin alevlenebileceğini açıklayın, bu yüzden iyi hissetse bile önleyicileri alınmalıdır.

Daha büyük çocuklar için yumuşak hatırlatmalar verebilirsiniz.

Acil Tedavi

Nebülizatörler

Nebülizatörler bazen astımın kontrolden çıktığı acil durumlarda kullanılır. Özellikle şiddetli astım atağı yaşayan çocuklarda kullanılır, ancak araştırmalar spacerlı inhalerlerin ilaç vermede nebülizatörler kadar etkili olduğunu göstermiştir. Nebülizatörler ambulans ekipleri, bazı aile hekimleri ve Acil Servislerde kullanılır, çünkü oksijen aynı anda verilebilir. Ancak hastane, daha erken taburcu için spacerlı inhaler kullanabilir.

Kortikosteroidler

Bazen, inhalerlerle kontrol edilemeyen astım alevlenmesi yaşanırsa çocuğunuzun kısa süreli oral steroid kursuna ihtiyacı olabilir. Ancak doktorlar, çocuklara sistemik steroidleri kesinlikle gerekli olmadıkça reçete etmez. Çocuğunuza reçete edilirse, hayati tedavinin parçası olduğundan emin olabilirsiniz ve kısa süre için tedavi rejiminizin parçası olmalıdır. Talimatları izlemek önemlidir ve steroidleri aniden bırakmayın. Çocuğunuz devamlı steroid alıyorsa, steroid dozunu, tedavinin ne zaman başladığını ve hangi durum için tedavi edildiğini belirten steroid bilgi kartı verilebilir.

Çocuğunuza steroid aldığını herhangi bir sağlık uzmanına bildirin. Bu, çocuğunuz hasta olduğunda değil, sağlıklıyken de aşı gibi diğer tedavilerde yapılmalıdır. Aynı şekilde, çocuğunuzun kendini kötü hissettiği herhangi bir belirtiyi bildirin ve çocuğunuzu tedavi edebilecek herkese şu anda steroid kursu aldığını söyleyin.

Steroid kullanan bir hasta dikkatlice izlenmeli ve düzenli kontroller almalıdır. Ancak düşük doz steroidler çok güvenli verilebilir. Alerji yönetiminde steroidlerin kullanımıyla birçok çocuğun hayatı kurtulmuştur, örneğin astım inhalerleri kullanımıyla.

Birçok önleyici inhaler steroid bazlıdır. Düşük doz inhale steroidlerin büyüme gibi diğer sağlık sorunlarına neden olmadığına dair mükemmel kanıtlar vardır.

Medyada, özellikle sporlarda anabolik steroid kötüye kullanımı hikayelerinden dolayı steroidler tedavi seçeneği olarak bahsedildiğinde birçok insan endişelenir. Ancak bunlar astım için kullanılan aynı steroidler değildir. Sağlık uzmanı tarafından yönlendirildiği gibi kullanıldığında, steroidler alerjiler dahil çeşitli rahatsızlıkları tedavi etmede önemli rol oynar.

Alerji tedavisinde kullanılan steroidler kortikosteroidlerdir ve vücudun adrenal bezleri tarafından üretilen doğal hormon kortizole neredeyse aynıdır. Herhangi bir ilaçta olduğu gibi, sağlık uzmanı tarafından reçete edilen dozu izlemek önemlidir, çünkü aşırı kullanım zararlı olabilir.

Steroidler iltihabı azaltarak çalışır. Astım durumunda hasta inhaler kullandığında, steroidler doğrudan astımdan etkilenen akciğerlere gider. Steroidler daha sonra hava yollarının şişliğini azaltır ki bu astımda temel sorundur. Ayrıca bazı alerjik yanıtlar, ilk alerjik reaksiyondan sonra ikinci (geç faz) reaksiyon içerir. Steroidler, antihistaminlerin aksine, vücutta daha fazla kimyasal salgılayan hücrelerin aktivitesini sınırlayarak bu geç faz reaksiyonların belirtilerini azaltabilir. Bu şekilde steroidler sadece iltihabı azaltmakla kalmaz, aynı zamanda devam eden alerjik reaksiyonu durdurabilir.

Acil Bakım

Çocuğunuzun astımı kontrolden çıkıyorsa acil bakım gerekebilir. Doktorunuzdan astım atağı sırasında atılacak adımları bildiğinizden emin olun. Bu, normalden fazla rahatlatıcı ilaç kullanımı ve çocuğun iyi pozisyon almasını teşvik etmeyi içerebilir, örneğin kollarını masaya yaslayarak oturmak ‘hava yolunu açmaya’ yardımcı olur.

Giysileri gevşetin ki çocuk rahat olsun.

Normal rahatlatıcı (Salbutamol / “Ventolin”) varsa, SPACER ARACILIĞIYLA 10 nefes verin, her 4-6 nefesten bir nefes.

Çocuğunuzu sakin tutun ve dik oturun.

Birkaç dakika sonra iyileşme olmazsa ve çocuğunuzun durumu kötüleşiyorsa veya herhangi bir şekilde endişeleniyorsanız, ambulans çağırın.

Astım belirtileri kontrol altında değilse gün veya gece acil tıbbi tavsiye alın.

Herhangi bir astım atağından sonra veya çocuğunuzun belirtilerinin iyi kontrol edilmediğini düşünüyorsanız, aile hekiminizle tedaviyi gözden geçirmek önemlidir; randevu alın.

Önemli Notlar

• İnhaleri her zaman yanınızda ve çocuğunuzda taşıyın. Küçük yaştan itibaren çocuk, inhalerin dışarı çıktığında yanlarında olması gerektiğini öğrenebilir.
• Evde inhaler için belirli bir yer olsun, herkes nerede olduğunu bilsin ve orada tutun. Böylece çocuğunuz ilaca ihtiyaç duyduğunda hem siz hem onlar bilir. Bu yer kolay erişilebilir olsun ama diğer küçük çocukların ulaşamayacağı yerde olsun.
• Çocuğunuzun bireyselleştirilmiş Astım Yönetim Planı olsun, tüm bilgi ve tedavi yönergeleri kaydedilsin. Bazen spor öncesi veya diğer durumlarda (örneğin soğuk algınlığı veya saman nezlesi belirtileri astımı kötüleştirirse) inhaler almak gerekebilir, bu yüzden çocuğunuzun yönetim planında kaydedilsin. Okulun da bundan haberi olsun.
• Çocuğunuz tepe akış günlüğü tutması istenebilir. Çocuğunuzun normal tepe akış ölçer okumasını bilmek faydalı olabilir. Bu metreler, çocuğun akciğerlerinden ne kadar hava üfleyebileceğini kaydeder. (Aile hekiminiz aracılığıyla reçete edilir ama genellikle beş yaş altı çocuklar için kullanılmaz.) Okumalar çocuktan çocuğa değişir ve bazı çocuklarda belirtiler oluşmadan erken uyarı sağlayabilir.
• Çocuğunuzu astım inceleme kliniğine götürün. Bu hastane veya aile hekimi muayenehanesinde olabilir. Sağlık uzmanlarının çocuğunuzun belirtilerini izlemesi, yan etkiler gibi sorun alanlarını araması, yeni tedaviler ve en son araştırmalar hakkında tavsiye vermesi önemlidir.
• Grip aşısı ihtiyacını tedavi eden doktorunuzla tartışın. Nazal grip aşısı, enjekte grip aşısından daha iyi çalışabilir ve burun spreyi olarak verildiği için iğne yoktur! İyi kontrol altındaki astımlı neredeyse tüm çocuklar için uygundur ve yumurta alerjisi olanlarda (önceki yumurta anafilaksisi dahil) güvenlidir. Grip aşısı her yıl yapılmalıdır.
• Bir inhaler bitmesi veya çocuğunuzun kaybetmesi durumunda yedek inhaler bulundurun.
• Çocuğunuza bakan herkes (öğretmen, çocuk bakıcısı, akrabalar veya arkadaşların ebeveynleri) çocuğunuzun astımını ve nasıl tedavi edileceğini bilsin.
• Güncel telefon iletişim detaylarınızı ve önemli gördüğünüz diğer bilgileri (tetikleyiciler ve kaçınılacak şeyler gibi) verin. Eğitim ihtiyaçları için Allergy UK yardım hattını arayın.
• Çocuğunuz inhaleri taşıyorsa etiketleyin ve koruyucu çanta/kapak düşünün. Birçok çocuk onları kalem kutusunda tutar ve bazı şirketler yaşa uygun ve modaya uygun küçük taşıyıcılar üretir.
• Tatile gidiyorsanız, yeterli ilaç bulundurun veya yedek reçete alın.
• Tatil alanlarında tetikleyicileri düşünün, örneğin ev tozu akarı veya evcil hayvanlar, kendi bariyer örtülerinizi alın. Mümkünse evcil hayvansız yer isteyin ve tatil kulübü personeline çocuğunuzun durumunu bildirin.

Kendi Kendine Yardım

• Çocuğunuzun astım belirtilerini kötüleştirebilecek tetikleyicilerden kaçının (örneğin hayvan tüyü) ve yeni olanları not alıp doktorunuzla tartışın.
• Çocuğunuzun yanında sigara içmeyin veya dumanlı ortamlarda kalmasına izin vermeyin.
• Egzersiz çocuğunuzun sağlığı ve iyiliği için önemli rol oynar. Astım kontrol altında olduğu sürece yüzme ve spor teşvik edilmelidir.
• Tatil alanlarında tetikleyicileri düşünün, örneğin ev tozu akarı veya evcil hayvanlar, kendi bariyer örtülerinizi alın. Mümkünse evcil hayvansız yer isteyin ve tatil kulübü personeline çocuğunuzun durumunu bildirin.

^{Alıntı: Childhood Asthma & Wheeze | Allergy UK | National Charity}