Alerjik rinit, bir alerjik tetikleyici nedeniyle burun iç zarının iltihaplanması için kullanılan tıbbi terimdir. Eğer bu durum polenlerden kaynaklanıyorsa, halk arasında saman nezlesi veya bahar alerjisi olarak da bilinir. Bu rahatsızlık, Türkiye’de ve dünyada oldukça yaygındır hem çocukların hem de yetişkinlerin yaşam kalitesini, okul ve iş performansını önemli ölçüde etkileyebilir. Ayrıca, astım gelişimi için bir risk faktörü olarak kabul edilir.

Burun, solunum yolunun başlangıç noktasıdır ve soluduğumuz bazı maddeler alerjik belirtilere yol açabilir. Kontrol altına alınmayan alerjik rinit belirtileri; sinüsleri, boğazı, ses tellerini, alt solunum yollarını, gözleri ve orta kulağı da olumsuz etkileyebilir.

🤧 Saman Nezlesinin Belirtileri Nelerdir?

Eğer aşağıdaki belirtilerden bir veya birkaçını yaşıyorsanız, saman nezlesi olabilirsiniz:

• Sık sık hapşırma
• Burunda, damakta veya boğazda kaşıntı
• Burun tıkanıklığı veya dolgunluk hissi
• Genellikle şeffaf ve akışkan burun akıntısı
• Gözlerde kızarıklık, kaşıntı ve sulanma (sık ovalama nedeniyle ağrılı hale gelebilir veya enfekte olabilir)
• Geniz akıntısı (mukusun boğazın arkasına akması hissi)
• Öksürük
• Hırıltılı solunum, göğüste sıkışma veya nefes darlığı gibi astım belirtileri
• Sinüslerde iltihaplanma veya ağrı
• Kulakta kaşıntı veya tıkanıklık hissi

🤔 Saman Nezlesine Ne Sebep Olur?

Alerjik rinit, vücudun polen, ev tozu akarı veya evcil hayvan kepeği gibi normalde zararsız olan havadaki alerjenlere karşı alerjik antikorlar (IgE) üretmesiyle ortaya çıkar. Bu alerjenlere duyarlı kişilerde, alerjenle temas edildiğinde burun, göz veya solunum yollarındaki hücrelerden kimyasallar (mediatörler) salınır. Histamin gibi bazı mediatörler hızla etki ederek hapşırma, kaşıntı ve burun akıntısına neden olur. Diğerleri ise daha yavaş çalışarak burun tıkanıklığı, koku alma duyusunda azalma ve uyku güçlüğü gibi iltihaplı reaksiyonlara yol açar.

🏥 Saman Nezlesini Tedavi Etmek Neden Önemlidir?

Alerjik rinit genellikle önemsiz bir sorun olarak görülse de, yapılan çalışmalar yaşam kalitesini ciddi şekilde etkilediğini göstermektedir. Uyku düzenini bozar, gün içindeki konsantrasyonu ve görevleri yerine getirme yeteneğini zayıflatır, iş veya okul devamsızlıklarına neden olur ve hatta sınav sonuçlarını bile olumsuz etkileyebilir.

Alerjik riniti olan kişilerin astım geliştirme riski daha yüksektir. Çünkü üst solunum yolları, akciğerlere giden alt solunum yollarını doğrudan etkiler. Birçok astım hastasında aynı zamanda alerjik bir tetikleyiciye sahip olabilen rinit de bulunur. Alerjik rinit etkili bir şekilde tedavi edildiğinde, astım daha iyi kontrol altına alınabilir ve acil servis başvuruları azalabilir.

❓ Her Rinit Alerjik midir?

Hayır, her rinit alerjik kaynaklı değildir. Rinitin birçok nedeni vardır. Alerjik olmayan rinit, genellikle viral veya bakteriyel bir enfeksiyondan kaynaklanabilir. Bu duruma ateş ve genel bir halsizlik eşlik edebilir. Burun akıntısı başlangıçta şeffaf ve akışkan olabilir, ancak genellikle kısa sürede sarı veya yeşile döner. Ayrıca, aspirin veya doğum kontrol hapları gibi ilaçlara verilen reaksiyonlar veya tiroid bezinin az çalışması gibi birçok başka alerjik olmayan rinit nedeni de bulunmaktadır. Bu durumu netleştirmek için doktorunuza danışmanız önemlidir.

🌳 Mevsimsel Alerjik Rinit (Saman Nezlesi)

Mevsimsel alerjik rinit, rüzgarla taşınan ağaç, çimen, yabani ot polenleri ve dış mekan küf mantarları gibi havadaki alerjenlerden kaynaklanır. Böcekler tarafından tozlaşan parlak renkli çiçeklerin alerjiye neden olma olasılığı düşüktür.

Özellikle ilkbaharda huş ağacı poleni oldukça alerjeniktir. Çim poleni ise saman nezlesinin en yaygın tetikleyicisidir. Bu nedenle alerjik rinit genellikle saman nezlesi olarak adlandırılır. Bu durum, sınav dönemine denk gelen yaz aylarında çim poleni seviyelerinin en yüksek olduğu zamanlarda çocukların okul başarısını etkileyebilir. Bazı insanlar yalnızca belirli bir polen türüne tepki gösterirken, birden fazla polen veya alerjene karşı duyarlı olmak da mümkündür, bu da belirtilerin yılın büyük bir bölümünde devam etmesine neden olur.

🏠 Yıl Boyu Süren (Perennial) Alerjik Rinit

Belirtileri yıl boyunca devam eden kişiler, bu durumu sık sık geçmeyen bir soğuk algınlığı ile karıştırabilirler. Belirtiler genellikle ev tozu akarları, evcil hayvanlar ve iç mekân küfleri gibi ev içindeki alerjenler tarafından tetiklenir.

💼 Mesleki Rinit

Bu, iş ortamındaki havadaki maddelerden kaynaklanan alerjik veya alerjik olmayan bir rinit türüdür. Örnek olarak lateks, un (fırıncılar, pastacılar), bitkiler (bahçıvanlar), hayvanlar (laboratuvar hayvanları, veterinerler, çiftçiler) verilebilir. Mesleki rinite neden olabilecek 300’den fazla madde olduğu bilinmektedir. Bu tür rinit, iş yerinden uzakta (örneğin tatildeyken) genellikle iyileşme gösterir. Maruziyet devam ederse geri döndürülemez astıma ilerleyebileceği için mesleki rinitin erken teşhisi önemlidir.

🍎 Polen-Gıda Alerjisi veya Oral Alerji Sendromu

Polenlere (özellikle ağaç polenlerine) alerjisi olan bazı kişiler, belirli meyve, sebze veya kuruyemişleri (özellikle çiğ olarak) yediklerinde ağız veya boğazlarında kaşıntı hissedebilirler. Bu duruma Oral Alerji Sendromu denir.

🩺 Saman Nezlesi Nasıl Teşhis Edilir?

Teşhis genellikle doktorunuz (aile hekimi, alerji uzmanı veya KBB uzmanı) tarafından alınan alerji odaklı bir öykü ve burun içinin muayenesi ile konulabilir. Gerekli görülürse, bu süreç alerji testleri ile desteklenir. Bazı durumlarda, nazal endoskopi gibi özel burun muayeneleri de gerekebilir.