Akut Pankreatit Nedir ve Neden Önemlidir?

Akut pankreatit, pankreasın kısa bir süre içinde iltihaplandığı (şiştiği) bir durumdur. Pankreas, midenin arkasında yer alan ve sindirime yardımcı olan küçük bir organdır.

Akut pankreatit geçiren çoğu insan yaklaşık bir hafta içinde daha iyi hissetmeye başlar ve başka bir sorun yaşamaz. Ancak şiddetli akut pankreatit geçiren bazı kişilerde ciddi komplikasyonlar gelişebilir.

Akut pankreatit, pankreasın yıllar boyunca süren iltihaplanma nedeniyle kalıcı olarak hasar gördüğü kronik pankreatitten farklıdır.

Akut Pankreatitin İlk Belirtileri

Akut pankreatitin en yaygın belirtileri şunlardır:

• Karnınızın (batın) ortasında aniden şiddetli bir ağrı başlaması
• Mide bulantısı veya kusma
• 38°C veya daha yüksek ateş

Ne Zaman Tıbbi Yardım Alınmalı?

Aniden şiddetli karın ağrısı geliştirirseniz derhal bir aile hekimine başvurun. Bu mümkün değilse, tavsiye için 112’yi arayın.

Akut Pankreatitin Ana Nedenleri ve Tedavisine Genel Bakış

Akut pankreatit en sık şunlarla ilişkilidir:

• Safra taşları
• Çok fazla alkol tüketmek

Ancak bazen neden bilinmemektedir. İçtiğiniz alkol miktarını azaltarak ve safra taşı olasılığını azaltmak için diyetinizi değiştirerek akut pankreatit geliştirme şansınızı azaltabilirsiniz.

Tedavisi, durumu kontrol altına almayı ve herhangi bir belirtiyi yönetmeyi amaçlar. Bu genellikle hastaneye yatışı içerir. Size damar yoluyla doğrudan sıvı (intravenöz sıvılar), ağrı kesici, karnınızdaki bir tüp aracılığıyla sıvı gıda ve burnunuzdaki tüpler aracılığıyla oksijen verilebilir.

Akut pankreatit geçiren çoğu insan bir hafta içinde iyileşir ve birkaç gün sonra hastaneden ayrılabilecek kadar iyi olur. Şiddetli vakalarda iyileşme daha uzun sürebilir, çünkü bazı kişilerde komplikasyonlar gelişebilir.

Akut Pankreatitin Detaylı Belirtileri

Akut pankreatitin ana belirtisi, karnınızın ortasında aniden gelişen şiddetli bir ağrıdır. Bu sızlayıcı ağrı genellikle giderek kötüleşir ve sırtınıza yayılabilir.

Akut pankreatitin diğer belirtileri şunlardır:

• Mide bulantısı veya kusma
• Hazımsızlık
• 38°C veya daha yüksek ateş
• Göz aklarının sararması ve cildin sararması; ancak bu, esmer veya siyahi tenlerde daha az belirgin olabilir (sarılık)
• Karında hassasiyet veya şişlik
• Hızlı kalp atışı (taşikardi) veya hızlı nefes alıp verme

Yemek yemek veya bir şeyler içmek, özellikle yağlı yiyecekler yerseniz, sizi çok çabuk daha kötü hissettirebilir. Öne eğilmek veya top gibi kıvrılmak ağrıyı hafifletmeye yardımcı olabilir, ancak sırt üstü düz yatmak genellikle ağrıyı daha da kötüleştirir.

Safra taşlarının neden olduğu akut pankreatit genellikle büyük bir yemekten sonra gelişir. Durum alkolden kaynaklanıyorsa, ağrı genellikle aşırı miktarda alkol içtikten 6 ila 12 saat sonra ortaya çıkar.

Ne Zaman Doktora Gidilmeli?

Karnınızda aniden şiddetli bir ağrı başlarsa derhal bir aile hekimine başvurun. Bu mümkün değilse, tavsiye için 112’yi arayabilirsiniz. Daha ileri testler ve tedavi için hastaneye yatırılabilirsiniz.

Akut Pankreatite Yol Açan Nedenler

Akut pankreatit genellikle safra taşları veya çok fazla alkol tüketiminden kaynaklanır, ancak bazen hiçbir neden bulunamaz.

• Safra taşları: Safra kesenizde oluşan küçük taşlardır. Bazen safra kesesinden çıkıp pankreasın ağzını tıkarlarsa akut pankreatiti tetikleyebilirler.
• Alkol tüketimi: Alkolün pankreasın şişmesine (iltihaplanmasına) nasıl neden olduğu tam olarak anlaşılamamıştır. Bir teoriye göre, alkol pankreas içindeki enzimlerin pankreası sindirmeye başlamasına neden olur. Sebep ne olursa olsun, alkol kullanımı ile akut pankreatit arasında net bir bağlantı vardır. Kısa sürede çok fazla alkol içmek (tıkınırcasına içmek) de akut pankreatit geliştirme riskinizi artırdığı düşünülmektedir.

Daha Az Yaygın Nedenler

Akut pankreatitin daha az yaygın nedenleri şunlardır:

• Yüksek kan yağı seviyeleri (hipertrigliseridemi)
• Pankreasa kaza sonucu hasar veya yaralanma – örneğin, safra taşlarını çıkarmak veya pankreası incelemek için yapılan bir işlem sırasında
• Bir ilacın yan etkisi
• Kabakulak veya kızamık gibi virüsler
• Yüksek kan kalsiyum seviyeleri (hiperkalsemi)
• Bağışıklık sisteminin pankreasa saldırması (otoimmün pankreatit)

Şiddetli Pankreatit İçin Risk Faktörleri

Aşağıdaki durumlarda şiddetli pankreatit geliştirme olasılığınız daha yüksektir:

• 70 yaşın üzerindeyseniz
• Obezseniz (vücut kitle indeksiniz (VKİ) 30 veya üzerindeyse)
• Günde 2 veya daha fazla alkollü içki içiyorsanız
• Sigara içiyorsanız
• Ailenizde pankreatit öyküsü varsa

Akut Pankreatit Teşhisi Nasıl Konulur?

Akut pankreatit genellikle hastanede teşhis edilir; burada tedavi alacak ve herhangi bir komplikasyon için izleneceksiniz. Bir doktor size belirtilerinizi, aile öykünüzü soracak ve karnınızı muayene edebilecektir – eğer akut pankreatitiniz varsa karnınız çok hassas olacaktır.

Ayrıca teşhisi doğrulamaya yardımcı olmak için bir kan testi ve bazen de BT (Bilgisayarlı Tomografi) taraması yapacaklardır.

Başlangıçta, akut pankreatitinizin hafif mi yoksa şiddetli mi olduğunu söylemek zor olabilir. Organ yetmezliği gibi ciddi sorunların belirtileri için yakından izleneceksiniz.

İleri Görüntüleme Testleri

Durumunuzun ciddiyetini belirlemeye ve daha ciddi komplikasyonlar geliştirme riskinizi değerlendirmeye yardımcı olmak için daha fazla test yaptırabilirsiniz. Bunlar şunları içerebilir:

• BT taraması: Pankreasınızın daha ayrıntılı bir görüntüsünü oluşturmak için bir dizi röntgen çekilir.
• MR taraması: Vücudunuzun içinin ayrıntılı bir görüntüsünü üretmek için güçlü manyetik alanlar ve radyo dalgaları kullanılır.
• Ultrason taraması: Safra kesenizde safra taşlarını tespit etmek ve pankreasınızın bir resmini oluşturmak için ses dalgaları kullanılır.

Akut Pankreatit Tedavi Yöntemleri

Akut pankreatit hastanede tedavi edilir; burada ciddi sorunların belirtileri için yakından izlenir ve sıvılar ve oksijen gibi destekleyici tedavi alırsınız.

Hafif akut pankreatitli kişiler genellikle bir hafta içinde iyileşmeye başlar veya başka sorun yaşamazlar ya da sorunları 48 saat içinde düzelir. Çoğu insan birkaç gün sonra hastaneden ayrılabilecek kadar iyidir.

Şiddetli akut pankreatitli olanlar, daha fazla tedavi gerektiren komplikasyonlar geliştirebilir ve bir yüksek bağımlılık ünitesine veya yoğun bakım ünitesine (YBÜ) yatırılmaları gerekebilir. Şiddetli akut pankreatitten iyileşme çok daha uzun sürebilir ve ölümcül olma riski vardır.

Destekleyici Tedaviler

• Sıvılar: Akut pankreatit dehidrasyona (vücudun susuz kalması) neden olabileceğinden, dehidrasyonu önlemek için damar içine bir tüp aracılığıyla (intravenöz veya “IV” sıvı) sıvılar verilir.
• Oksijen: Vücudunuzun yeterli oksijen aldığından emin olmak için, burnunuzdaki tüpler aracılığıyla size oksijen verilebilir. Durumunuz iyileştikten birkaç gün sonra tüpler çıkarılabilir. Şiddetli akut pankreatitiniz varsa, solunumunuza yardımcı olmak için ventilasyon ekipmanı da kullanılabilir.
• Ağrı kesiciler: Akut pankreatit genellikle şiddetli karın ağrısına neden olur, bu yüzden muhtemelen ağrı kesicilere ihtiyacınız olacaktır. Bunlardan bazıları sizi çok uykulu hissettirebilir.
• Antibiyotikler: Pankreatitin yanı sıra bir enfeksiyonunuz varsa (örneğin, göğüs veya idrar yolu enfeksiyonu) antibiyotik almanız gerekebilir.
• Beslenme desteği: Hafif akut pankreatitiniz varsa ancak mide bulantısı veya kusmanız yoksa ve karın ağrınız yoksa genellikle normal şekilde yemek yiyebilirsiniz. Ancak durumunuz daha şiddetliyse, birkaç gün veya daha uzun süre katı yiyecekler yememeniz tavsiye edilebilir. Bunun nedeni, katı yiyecekleri sindirmeye çalışmanın pankreasınıza çok fazla yük bindirebilmesidir. Katı yiyeceklerden kaçınmanız gerekiyorsa, ihtiyacınız olan besinleri içeren özel bir sıvı gıda karışımı karnınızdaki bir tüp aracılığıyla verilebilir.

Altta Yatan Nedenin Tedavisi

Durum kontrol altına alındıktan sonra, altta yatan nedenin tedavi edilmesi gerekebilir.

• Safra taşları: Pankreatitinize bir safra taşı neden oluyorsa, ERCP (endoskopik retrograd kolanjiyopankreatografi) adı verilen bir işleme ihtiyacınız olabilir veya safra kesenizin çıkarılması gerekebilir. ERCP işleminde, ağzınızdan midenize kadar uzun, ince, kameralı bir tüp (endoskop) indirilir. Bu, safra taşlarının çıkarılmasına yardımcı olmak için kullanılır. Safra kesesi çıkarma ameliyatı hastanedeyken yapılabilir veya birkaç hafta sonrasına planlanabilir.
• Alkol tüketimi: Akut pankreatitten iyileştikten sonra, durumunuzun nedeni buysa alkolden tamamen kaçınmalısınız. Akut pankreatitli bazı kişiler alkole bağımlıdır ve içkiyi bırakmak için yardıma ve desteğe ihtiyaç duyarlar. Bu sizin için geçerliyse, yardım almak için bir aile hekimine başvurun. Alkol bağımlılığı tedavisi şunları içerir: bire bir danışmanlık, kendi kendine yardım grupları ve alkol isteğini azaltabilen ilaçlar.

Akut Pankreatitin Olası Komplikasyonları

Akut pankreatit geçiren çoğu insan başka bir sorun yaşamadan iyileşir. Ancak şiddetli akut pankreatitli olanlar ciddi komplikasyonlar geliştirebilir.

• Psödokistler (Yalancı kistler): Bazen, akut pankreatitli kişilerde pankreas yüzeyinde psödokist adı verilen sıvı kesecikleri gelişebilir. Bunlar şişkinliğe, hazımsızlığa ve hafif karın ağrısına neden olabilir. Genellikle kendiliğinden kaybolurlar ancak bazen enfekte olabilirler ve boşaltılmaları gerekebilir.
• Pankreatik nekroz ve enfeksiyon: Bazen şiddetli akut pankreatitli kişilerde, pankreasın kan akışını kaybettiği bir komplikasyon gelişebilir. Bu, pankreas dokusunun bir kısmının ölmesine (nekroz) neden olabilir. Bu olduğunda, pankreas enfekte olabilir, bu da kana yayılabilir (sepsis) ve organ yetmezliğine neden olabilir. Nekroz ve enfeksiyonu olan kişilerin antibiyotik enjeksiyonlarına ve ölü dokuyu çıkarmak için ameliyata ihtiyacı olabilir. Bu, tedavi edilmesi gereken çok ciddi bir komplikasyondur ve ölümcül olabilir.
• Kronik pankreatit: Sürekli akut pankreatit geçirirseniz, bu durum sonunda pankreasınıza kalıcı olarak zarar verebilir. Buna kronik pankreatit denir ve yaşam kalitenizi ciddi şekilde etkileyebilen uzun süreli bir durumdur.

Akut Pankreatit Nasıl Önlenir?

Akut pankreatit genellikle safra taşları veya çok fazla alkol içmekten kaynaklanır. Sağlıklı bir yaşam tarzı, bu durumu geliştirme şansınızı azaltabilir.

• Safra taşları: Safra taşlarını önlemenin en etkili yolu, günde en az 5 porsiyon taze meyve ve sebze içeren dengeli bir diyet yapmaktır. Diyetiniz ayrıca tam buğday ekmeği, yulaf ve esmer pirinçte bulunan tam tahılları da içermelidir. Bu, vücudunuzdaki kolesterol miktarını düşürmeye yardımcı olur. Yüksek kolesterol ile safra taşı geliştirme arasında bir bağlantı olduğu için, yüksek kolesterol içeriğine sahip çok fazla yağlı yiyecek yemekten kaçınmalısınız. Aşırı kilolu olmak da safra taşı geliştirme şansınızı artırır.
• Alkol: Alkol tüketimini azaltarak akut pankreatit geliştirme riskinizi düşürebilirsiniz. Bu, pankreasınızın hasar görmesini önlemeye yardımcı olur. Haftada 14 birimden fazla içmemeniz ve eğer 14 birim kadar içiyorsanız, bunu 3 veya daha fazla güne yaymanız önerilir. Bir birim alkol, yaklaşık yarım pint (yaklaşık 250 ml) normal sertlikteki biraya veya bir pub ölçüsü (25 ml) alkollü içkiye eşittir. Unutmayın, eğer çok fazla alkol içmekten kaynaklanan akut pankreatit geçirdiyseniz, alkolden tamamen kaçınmalısınız.