Dispepsi olarak da bilinen hazımsızlık, yiyecekleri sindirmekte zorlandığınızda ortaya çıkar. Hazımsızlık sırasında, karın ağrısı, şişkinlik ve yemek yedikten sonra rahatsızlık hissi gibi çeşitli sindirim sistemi (mideyle ilgili) belirtileri yaşayabilirsiniz.
Çoğu durumda, hazımsızlık sadece birkaç gün sürer. Hızlı yemek yediklerinde, baharatlı yiyecekler tükettiklerinde veya aşırı kafein ya da alkol aldıklarında birçok insan benzer belirtiler yaşayabilir. Ancak, eğer hazımsızlığınız başka bir hastalığın sonucuysa (örneğin gastroözofageal reflü hastalığı), kronik (uzun süreli) belirtileriniz olabilir.
Hazımsızlığınızın nedenine bağlı olarak, tedavi seçenekleri reçetesiz veya reçeteli ilaçları ve yaşam tarzı değişikliklerini içerebilir. Yapılan araştırmalar insanların yaklaşık %21’inin hazımsızlık yaşadığını gösteriyor. Bu bağlamda, hazımsızlık hakkında bilgi sahibi olmak ve ne zaman tıbbi yardım almanız gerektiğini bilmek belirtileri daha hızlı rahatlatmanıza yardımcı olabilir.
Hazımsızlık Türleri
Uzmanlar üç tür hazımsızlık tanımlamıştır. Hangi türe sahip olduğunuz; belirtileri ne sıklıkta yaşadığınıza, belirtilerin ne kadar sürdüğüne ve sorunun altında yatan bir rahatsızlık olup olmadığına göre değişir. Sahip olduğunuz türü bilmek, sizin ve doktorunuzun doğru tedavi planını belirlemenize yardımcı olur.
Seyrek Hazımsızlık: Genelde yemek sırasında veya sonrasında hazımsızlıkla karşılaşıyorsanız, bu türe sahip olabilirsiniz. Belirtiler tipik olarak yemekten sonra birkaç dakika ila birkaç saat içinde geçer.
Kronik Hazımsızlık: Birkaç hafta veya ay boyunca sık sık hazımsızlık atakları yaşıyorsanız, kronik hazımsızlığınız olabilir. Kronik hazımsızlık, altta yatan bir rahatsızlığın belirtiye dönüşmesiyle görülür.
Fonksiyonel Hazımsızlık: Bazı durumlarda belirgin bir sebep olmadan kronik hazımsızlık belirtileri yaşayabilirsiniz. Buna fonksiyonel hazımsızlık denir. Yapılan tahminlere göre hazımsızlık yaşayan insanların %75-80’i bu kategoriye giriyor.
Hazımsızlık Belirtileri
Hazımsızlık, ağız, boğaz, yemek borusu, mide, kalın ve ince bağırsaklar, rektum ve anüsü içeren sindirim sistemini etkiler. Yaşadığınız belirtiler bu organlardan herhangi biriyle ilgili olabilir. Hazımsızlık durumunda aşağıdaki belirtileri fark edebilirsiniz:
- Mide bölgesinde ağrı, rahatsızlık veya yanma hissi
- Yemek yedikten sonra çok dolu hissetmek
- Şişkinlik
- Geğirme
- Gaz çıkarma
- Midede guruldama
- Bulantı ve/veya kusma
- Mide yanması (piroz)
Önemli Not: Bazı hazımsızlık belirtileri, kalp krizi gibi daha ciddi durumları işaret edebilir. Aşağıdaki belirtilerden herhangi birini yaşıyorsanız derhal acil yardım alın:
- Göğüste sıkışma veya basınç hissi
- Çeneye, kola veya sırt bölgesine yayılan ağrı
- Nefes darlığı
- Terleme
Bu metin tıbbi tavsiye yerine geçmez. Acil sağlık durumlarında derhal doktorunuza veya 112’ye başvurmanız önemlidir.
Hazımsızlığın Nedenleri
Hazımsızlık kendi başına bir hastalık değil, başka bir rahatsızlığın belirtisidir. Aşağııdakiler de dahil olmak üzere, çeşitli sağlık sorununları hazımsızlığa neden olabilir:
- Peptik ülser hastalığı: Mide ve ince bağırsak iç yüzeyinde oluşan yaralardır.
- Gastroözofageal reflü hastalığı (GÖRH): Şiddetli mide yanması ve asit reflüsü ile ilişkili GÖRH, mide asitlerinin yemek borusuna geri kaçması (reflü) ile ortaya çıkar.
- Kanser: Sindirim sistemini etkileyen kanser türleri.
- Diğer sindirim sistemi hastalıkları: Sindirim sisteminizi etkileyen pankreatit (pankreas enfeksiyonu), irritabl bağırsak sendromu (IBS), gastrit (mide dokusu iltihabı) ve safra taşları gibi rahatsızlıklar.
- Laktoz intoleransı: Laktozun (süt ürünlerinde bulunan bir şeker) sindirilememesi.
- Bakteriyel enfeksiyon: Sindirim sisteminin, H.pylori gibi bazı bakterilerden kaynaklanan enfeksiyonu.
Diğer Sebepler Hazımsızlığa yol açabilecek başka faktörler de şunlardır:
- Yaşam tarzı: Aşırı yemek, çok hızlı yemek, yağlı veya baharatlı gıdalar tüketmek, çok fazla kafein ya da alkol almak, sigara içmek, ve egzersiz eksikliği hazımsızlığa yol açabilir.
- İlaçlar: Aspirin ve ibuprofen gibi nonsteroid anti-enflamatuar ilaçınlar (NSAİİ’ler) ve bazı antibiyotikler hazımsızlığa neden olabilir.
- Stres ve kaygı bozuklukları: Bu tarz psikolojik faktörler sindirim sürecini bozarak hazımsızlığa yol açabilir.
Risk Faktörleri
Altta yatan sağlık sorunlarının yanı sıra, belirli yaşam tarzı ve çevresel faktörler de hazımsızlık geliştirme riskinizi artırabilir. Bunlar arasında şunlar yer alır:
- Çok hızlı yemek yemek
- Tek seferde aşırı yemek yemek
- Baharatlı, yağlı veya yüksek asitli yiyecekler tüketmek
- Aşırı alkol veya kafein almak
- Sigara içmek
- Advil (ibuprofen), Aleve (naproxen) ve bazı antibiyotikler gibi belirli ilaçları almak
- Uygun stres yönetim tekniklerini uygulamaksızın aşırı stresle yaşamak
- Ailede hazımsızlık veya sindirim sorunları öyküsüne sahip olmak
Not: Ulusal Diyabet, Sindirim ve Böbrek Hastalıkları Enstitüsü (NIDDK), bu konuda detaylı bilgi vermektedir. Risk faktörleri hakkında daha fazla bilgi almak için NIDDK internet sitesini ziyaret edebilirsiniz.
Teşhis
Eğer sık sık hazımsızlık belirtileri yaşıyorsanız, bir doktora görünmek doğru teşhis konulmasına ve tedaviye daha çabuk başlamanıza yardımcı olabilir. Görüşmeniz sırasında doktorunuz tıbbi geçmişinizi, yaşam alışkanlıklarınızı ve mevcut belirtilerinizi soracaktır.
Genel sağlık durumunuz hakkında bilgi edindikten sonra, doktorunuz doğru teşhis için aşağıdaki testleri yapabilir veya yapılmasını isteyebilir:
- Şişkinlik veya mide ağrısı gibi tipik hazımsızlık belirtilerini kontrol etmek için fiziksel muayene
- Ülser veya gastrit gibi sindirim sistemi hastalıklarının belirtilerini kontrol etmek için üst GI endoskopisi (içinde kamera olan tüp yardımıyla vücut içi görüntüleme)
- İltihabı ve hazımsızlığa yol açabilecek altta yatan sağlık sorunlarını tespit etmek için X-ray, bilgisayarlı tomografi (BT) taraması veya ultrason gibi görüntüleme testleri
- Midenizi etkileyebilecek zararlı bakterileri aramak için kan testleri
- H. pylori gibi enfeksiyonları test etmek için dışkı örneği
Not: Herhangi bir sağlık sorunu konusunda en doğru bilgiyi doktorunuzdan alabilirsiniz. Lütfen bu metni tıbbi tavsiye yerine koymayın.
Tedavi
Belirtilerinize neden olan bir sağlık sorunu teşhisi alırsanız veya sık sık hazımsızlık atakları yaşıyorsanız, doktorunuz belirtilerinizi hafifletmeye yönelik bir tedavi planı oluşturacaktır. Genel olarak, hazımsızlık tedavisinin amaçları, hazımsızlık ataklarının şiddetini azaltmak ya da belirtilerin hiç ortaya çıkmasını önlemektir. En yaygın tedavi seçenekleri arasında ilaçlar ve yaşam tarzı değişiklikleri yer alır.
İlaçlar
Hazımsızlığı tedavi etmek için kullanılan ilaç türü, teşhisinize ve belirtilerinizin şiddetine göre değişir. Yaygın seçenekler şunları içerir:
- Antibiyotikler: Hazımsızlığınıza H.pylori veya başka bir bakteriyel enfeksiyon neden oluyorsa, doktorunuz aşağıdaki antibiyotik ilaçlarından bir veya birkaçını reçete edebilir:
- Amoxil (amoksisilin)
- Biaxin (klaritromisin)
- Flagyl (metronidazol)
- Sumycin (tetrasiklin)
- Tindamax (tinidazol)
- Proton Pompa İnhibitörleri (PPI): Hazımsızlığınıza mide yanması da eşlik ediyorsa, doktorunuz sindirim sisteminizdeki mide asidini azaltmaya yardımcı proton pompa inhibitörleri (PPI) ilaçları önerebilir. Doktorunuz şu ilaçlardan birini reçete edebilir:
- Nexium (esomeprazol)
- Prevacid (lansoprazol)
- Prilosec (omeprazol)
- Protonix (pantoprazol)
- AcipHex (rabeprazol)
- Antiasitler: Fonksiyonel veya seyrek hazımsızlık sorunu olanlara, midedeki asitleri azaltmaya ve sindirimi iyileştirmeye yönelik antiasitler önerilebilir. Bunların çoğunu reçetesiz olarak eczanelerden veya marketlerden temin edebilirsiniz:
- Tums (kalsiyum karbonat)
- Imodium (loperamid)
- Gaviscon (alüminyum hidroksit, magnezyum hidroksit)
- Alka-Seltzer (sodyum bikarbonat)
- H2 Blokerleri: H2 blokerleri, vücudunuzun ürettiği mide asidi miktarını azaltan bir ilaç sınıfıdır. Bu ilaçlar kronik hazımsızlık için daha faydalıdır. Doktorunuz aşağıdaki ilaçlardan birini reçetesiz olarak sunabilir veya reçete edebilir:
- Tagamet HB (simetidin)
- Pepcid AC (famotidin)
- Axid AR (nizatidin)
- Zantac 75 (ranitidin)
- Prokinetikler: Prokinetikler sindirimi destekleyen bir ilaç sınıfıdır. Bu ilaçlar genellikle reçete gerektirir. Şu anda ABD’de iki tür prokinetik mevcuttur:
- Urecholine (betanekol)
- Reglan (metoklopramid)
Beslenme Değişiklikleri Hazımsızlığa neden olabilen veya durumu kötüleştirebilen belirli yiyecek veya içeceklerden kaçınarak belirtilerinizi hafifletebilirsiniz. Doktorunuz aşağıdakilerin alımını sınırlamanızı önerebilir:
- Alkol
- Kahve, çay veya diğer kafeinli içecekler
- Gazlı içecekler
- Domates veya turunçgiller gibi asit oranı yüksek yiyecekler
- Baharatlı, yağlı yiyecekler
Önemli Not: Tıbbi konularda en doğru bilgiyi doktorunuz verebilir. Lütfen buradaki bilgileri tıbbi tavsiye yerine koymayın.
Hazımsızlığı Önleme
Yaşam tarzınızda bazı değişiklikler yapmak, hazımsızlığı önlemeye yardımcı olabilir. Belirtileri yaşamaktan kaçınmak için yapabileceğiniz birkaç şey şunlardır:
- Yemek yedikten sonra uzanmadan önce iki ila üç saat beklemek
- Yediklerinizi tamamen çiğnemek
- Yatmadan önce en az üç saat boyunca atıştırmalık veya yemek yemekten kaçınmak
- Sigarayı bırakmak
- Yemek yedikten hemen sonra egzersiz yapmayı sınırlamak
- Yoga, meditasyon, günlük tutmak veya sevdiğiniz başka hobiler yöntemlerini kullanarak stres yönetimi yapmak
Önemli Not: Ulusal Diyabet, Sindirim ve Böbrek Hastalıkları Enstitüsü (NIDDK), bu konuda detaylı bilgi vermektedir. Hazımsızlığın önlenmesi hakkında daha fazla bilgi almak için NIDDK internet sitesini ziyaret edebilirsiniz.
Komplikasyonlar
Seyrek hazımsızlık genellikle sorun yaratmasa da, kronik vakalar daha ciddi sorunlara yol açabilir. Tedavi edilmeyen hazımsızlık, aşağıdaki durumlara dönüşme potansiyeline sahiptir:
- Özofagus darlığı (striktür): Hazımsızlığınızın sebebi GÖRH (GERD) ise, mide asitleri yemek borusu iç yüzeyini tahriş edebilir ve yara izi oluşumuna neden olabilir. Zamanla bu durum yemek borusunu daraltarak, yutmayı zorlaştırır veya yiyeceklerin boğaz bölgesinde sıkışmasına yol açar.
- Piloro stenozu: Mide asitleri ayrıca mideden ince bağırsağa bağlanan bir açıklık olan piloru (mide kapısı) da tahriş edebilir. Bu geçişin yaralanması ve daralması, kabızlık ve kusma dahil olmak üzere çeşitli sindirim sistemi belirtilerine neden olabilir. Bu durumun yetişkinlerde de görülebileceğini, ancak daha çok küçük çocuklarda yaygın olduğunu belirtmek önemlidir.
Hazımsızlık durumunuzun kronikleşmesindense doktora başvurmanız ve uygun tedavi yöntemine başlamanız bu rahatsızlıkların önlenmesi açısından önemlidir.
Hazımsızlık ile Yaşamak
Hazımsızlık belirtileri rahatsız edici olsa da, bununla yaşayan çoğu insan dolu dolu ve sağlıklı bir hayat sürmeye devam ediyor. Pek çok insan geçici ve seyrek hazımsızlık atakları yaşar. Ancak kronik bir sorunumunuz varsa, ilaçlar ve beslenme değişiklikleri belirtileri hızla hafifletebilir.
Eğer belirtileriniz geçmiyorsa veya kötüleşiyorsa, doktorunuza gidip doğru test ve teşhis için muayene olmanız iyi olacaktır. Doktorunuz, belirtilerinizin altında yatan nedeni tespit etmenize ve yaşam kalitenizi artıracak tedavileri bulmanıza yardımcı olabilir.
SIK SORULAN SORULAR
Hazımsızlık kendiliğinden geçer mi?
Hazımsızlık çoğunlukla geçicidir ve tedaviye gerek kalmadan, kendiliğinden geçebilir. Genellikle ortaya çıktıktan birkaç saat içinde kaybolur. Belirtiler devam ederse reçetesiz veya reçeteli ilaçlar yardımcı olabilir. Bununla birlikte, belirtiler iki haftadan uzun sürerse tıbbi yardım almalısınız.
Su içmek hazımsızlığa iyi gelir mi?
Hazımsızlığınızın sebebi gastroözefajel reflü (GÖRH) ise, su içmek mide asidini seyreltmeye ve sindirim sistemi tahrişini azaltmaya yardımcı olabilir.
Hazımsızlık ve mide yanması arasındaki fark nedir?
Hazımsızlık ve mide yanması sıklıkla birlikte görülse de birbirinden farklı belirtilerdir. Hazımsızlık, karın ağrısı, şişkinlik, geğirme, gaz çıkarma ve diğer belirtilere neden olan daha geniş bir sindirim sorununu ifade eder. Mide yanması ise mide asitlerinin yemek borusuna geri kaçması (reflü) ile ortaya çıkan boğazdaki yanma hissi ve yutma güçlüklerine neden olur.
Kaynaklar
Ethicwater.com.tr, makalelerimizdeki gerçekleri desteklemek için hakemli çalışmalar da dahil olmak üzere yalnızca yüksek kaliteli kaynakları kullanır.
- MedlinePlus. Hazımsızlık.
- Ulusal Diyabet ve Sindirim ve Böbrek Hastalıkları Enstitüsü. Hazımsızlık (dispepsi): tanım ve gerçekler.
- Eusebi LH, Ratnakumaran R, Bazzoli F, Ford AC. Toplumda gastroözofageal reflü tipi semptomları olan bireylerde dispepsi prevalansı: sistematik bir inceleme ve meta-analiz. Klinik Gastroenterol Hepatol. 2018; 16(1):39-48.e1. doi:10.1016/j.cgh.2017.07.041
- Ulusal Diyabet ve Sindirim ve Böbrek Hastalıkları Enstitüsü. Hazımsızlık belirtileri ve nedenleri.
- Longstreth GF, Dantelli BE. Dispepsili erişkinlere yaklaşım. İçinde: Talley NJ, Grover S, Eds. Güncel. Güncel; 2023.
- Ulusal Diyabet ve Sindirim ve Böbrek Hastalıkları Enstitüsü. Hazımsızlık teşhisi.
- Ulusal Diyabet ve Sindirim ve Böbrek Hastalıkları Enstitüsü. Hazımsızlık tedavisi.
- MedlinePlus. Özofagus darlığı – iyi huylu.
- MedlinePlus. Bebeklerde pilor darlığı.
- Tarık H, Makker J, Ahmed R, Vakde T, Patel H. Gastroözofageal reflü kaynaklı refrakter öksürüğün yönetimi için sık sık su yudumları: bir olgu sunumu ve literatürün gözden geçirilmesi. Vaka Temsilcisi Gastrointest Med. 2019;2019:9205259. doi:10.1155/2019/9205259
